Ocena skuteczności opasek Sea Band w niwelowaniu nudności i wymiotów u ciężarnych

Aktualności

Nudności i wymioty wikłają nawet do 80% wczesnych ciąż (nausea or vomiting in early pregnancy – NVP) [1, 4, 5]. Pojawiają się najczęściej ok. 5.–10. tygodnia ciąży. Uważane są za najbardziej uciążliwe dolegliwości, jakie towarzyszom jej początkom. Zwykle nudności i wymioty są rozciągnięte w czasie i utrzymują się kilka tygodni. Dodatkowo pacjentki często podają, że znacząco ograniczają codzienne funkcjonowanie w wielu sferach – pracę zawodową, obowiązki domowe, czy funkcje rodzicielskie.

Nudności, mimo że często w piśmiennictwie opisywane jako poranne, najczęściej utrzymują się przez cały dzień [2, 3] i ustępują ok 20–22 Hbd, a u 10% kobiet obecne są przez całą ciążę [3]. W przypadku, gdy doprowadzają do odwodnienia i ketonurii o nasileniu wymagającym leczenia szpitalnego oraz dożylnego uzupełniania płynów, mówimy o niepowściągliwych wymiotach ciężarnych (HG, hyperemesis gravidarum). Zaburzenie to wciąż pozostaje słabo poznane, dlatego obowiązujące obecnie strategie leczenia opierają się na łagodzeniu objawów i zapobieganiu powikłaniom. 
NVP najbardziej nasilone są w I trymestrze ciąży – okresie embriogenezy. Stąd też pacjentki często obawiają się stosowania leków, a chętnie sięgają po rozwiązania niefarmakologiczne. Jednym z nich jest zaczerpnięta z medycyny chińskiej, znana od ponad XXIII stuleci stymulacja punktu P6 (pericardium 6, zwany także Nei Kuan lub Nei Guan) [6] odpowiadającego za niwelowanie nudności i wymiotów. Jest on zlokalizowany na wewnętrznej powierzchni przedramienia, ok. 4,5–5,0 cm powyżej nadgarstka, między mięśniem zginaczem nadgarstka promieniowym, a ścięgnami mięśnia dłoniowego długiego. Wiele badań wykazało skuteczność tej metody w terapii nudności i wymiotów pooperacyjnych (postoperative nausea and vomiting, PONV), czy związanych ze stosowaniem chemioterapii. Przegląd Cochrane wykazał sprzeczne wyniki jeśli chodzi o NVP [7]. Jednak badania przeprowadzone później wskazują na skuteczność tej metody w zapobieganiu i niwelowaniu nudności i wymiotów ciężarnych [8, 9].

REKLAMA

Tab. 1. Charakterystyka badanej grupy
Cecha  
Wiek (lata) 33
Wiek ciążowy (tydzień)  10
Rodność  
Ciąża pierwsza 35,5%
Wieloródka 64,5%

 

CEL

Celem badania była ocena skuteczności stymulacji punktu P6 poprzez jego akupresurę za pomocą opasek Sea Band w niwelowaniu nudności i wymiotów u ciężarnych, będących pacjentkami Poradni Przyszpitalnej Szpitala Bielańskiego w Warszawie.

METODA

Badanie prowadzono od początku marca do końca kwietnia 2014 r. Ciężarne, będące pod opieką Przychodni Przyszpitalnej, które zgłaszały nudności i wymioty otrzymywały opaski Sea Band na okres tygodnia. Działanie opasek opiera się na akupresurze – ucisku na punkt P6. Pacjentki miały je nosić przez okres tygodnia. Każdego dnia zaznaczały w ankiecie stopień nasilenia nudności
oraz wymiotów stosując skalę VAS od 1 do 10 (gdzie 1 oznaczał brak, 10 – ekstremalnie silne). Ocena była dokonywana każdego dnia o tej samej porze – wieczorem. Po tygodniu podsumowywały ankietę i zwracały ją wraz z opaskami lekarzowi prowadzącemu. W czasie badania pacjentki nie stosowały innych form terapii NVP.

WYNIKI

Badaniem objęto 31 pacjentek (N = 31), w wieku 28–44 lat; w ciążach o zaawansowaniu między 6 Hbd a 14 Hbd. Większość badanych (74%) oceniła wstępne nasilenia nudności na 7–8 w przytoczonej powyżej skali (ryc. 1). Pierwszego dnia badania 19% (6 pacjentek) stwierdziło poprawę (zmniejszenie nasilenia o 1–2 stopnie), 61,2% nie zauważyło żadnej zmiany (ryc. 2).

Ryc. 1. Nasilenie nudności i wymiotów przed rozpoczęciem stosowania Sea Band

 

Ryc. 2. Stopień zmniejszenia dolegliwości po I dniu stosowania Sea Band

Około 65% (20 z 31) pacjentek podało znaczne zmniejszenie dolegliwości – nudności ustępowały zupełnie lub pozostawały na nieznacznym poziomie 7. dnia badania (wg skali poziom 1–3). U 7 badanych wystąpiła niewielka poprawa – zmniejszenie nasilenia nudności o 1–2 punkty. Natomiast u 4 (13%) dolegliwości utrzymywały się na niezmienionym poziomie przez cały okres badania (ryc. 3).
Większość pacjentek (64,5%) stwierdziła, że poleciłaby tę metodę innym ciężarnym. Niemniej jednak, ok. 13% podało, że w czasie badania występowały zawroty głowy. Pojawiały się pod koniec dnia i zmuszały do okresowego (1–2 godzin) zdjęcia opasek. 

Ryc. 3. Nasilenie nudności i wymiotów – zakończenie badania
Ryc. 4. Zestawienie nasilenia nudności i wymiotów w czasie badania; odpowiednio na początku badania, po I dobie, na zakończenie badania

DYSKUSJA

Nudności i wymioty ciężarnych stanowią najczęstsze dolegliwości zgłaszane przez pacjentki we wczesnej ciąży [10]. Zwykle występują między 6. a 12. tygodniem ciąży, jednak często utrzymują się do 20 tygodnia lub dłużej – ok. 20% pacjentek [11]. Mogą w istotny sposób wpływać na codzienną aktywność, także zawodową. Patomechanizm nie został do końca poznany. Wiadomo, że sama ciąża wiąże się ze spowolnioną motoryką jelita oraz opóźnionym opróżnianiem żołądka. Wynika to z działania progesteronu, zmniejszającego napięcie mięśni. Zjawisko to nie leży jednak u podstawy NVP, lecz może się przyczyniać do ich nasilenia [14]. Dużą rolę przypisuje się tu zmianom hormonalnym w ciąży – βHCG, estrogeny [12]. Rozpoznanie to jest stawiane po wykluczeniu innych stanów, w których występują nudności i wymioty: nieżyt żołądkowo – jelitowy, refluks żołądkowo-przełykowy, zapalenie pęcherzyka żółciowego, choroba wrzodowa żołądka, zapalenie wyrostka, wątroby, czy zaburzenia hormonalne (np. choroba Addisona) [13]. W ocenie nasilenia omawianych dolegliwości stosuje się skalę Rhodes lub VAS (visual analogue scale), w której nasilenie dolegliwości oceniane jest subiektywnie przez pacjenta, poprzez przypisanie cyfry od 0 do 10. W niniejszym badaniu natężenie nudności i wymiotów ciężarne dokonywały w oparciu o skalę VAS.
W uśmierzaniu omawianych dolegliwości stosuje się antyemetyki, zmianę sposobu żywienia, suplementację witamin, a także akupresurę. Mechanizm działania tej ostatniej nie został do końca poznany. Uważa się, że zarówno akupunktura, jak i akupresura wpływają na układ pokarmowy na drodze odruchów pobudzających i hamujących. Tezę tę popierają wyniki badania Sato i WSP [15]. Stymulacja skóry brzucha szczurów wywierała efekt hamujący, natomiast okolicy punktu P6 na kończynach pobudzający.
Według wielu doniesień akupresura P6 okazała się skuteczna w niwelowaniu nudności związanych z chorobą lokomocyjną, towarzyszących chemioterapii, czy występujących w okresie pooperacyjnym [22]. Badania Miller [16] i De Veciana [17], wykazały że jest to metoda również skuteczna w uśmierzaniu nudności ciężarnych o łagodnym i średnim nasileniu. W obu opracowaniach nie stwierdzono, by okazała się skuteczna, gdy natężenie dolegliwości było znaczne. W prezentowanym materiale większość pacjentek (64,5%) w momencie rozpoczęcia badania podało, że oceniają nasilenie NVP na 7 do 8 w skali 0–10, co należy uznać za znaczne. Na koniec ostatniego dnia badania (VII) największa grupa ciężarnych – 64,5% oceniła je na 4 do 5 w skali 0–10. Prezentowany materiał dowodzi więc, skuteczności akupresury punktu P6 również w NVP o dość dużym nasileniu.
Norheim i wsp [18] wykazał ponadto, że omawiana forma terapii nie tylko wpływa na stopień ciężkości dolegliwości, lecz także istotnie skraca czas ich trwania. Warto podkreślić, że istotne zmniejszenia nasilenia dolegliwości wykazywane jest po dłuższym okresie stosowania niż 1, czy 2 dni. Ilustrują to wyniki badania De Aloisyo i wsp. [19]. Skuteczność opasek do akupresury P6 była oceniana w interwałach co 3 dni. Znaczącą poprawę samopoczucia pacjentek odnotowano w dniach 4–6 oraz 7–9. Tłumaczą to 2 fakty: po pierwsze w wielu przypadkach NVP ma charakter samoograniczający i ustępuje wraz z rozwojem ciąży; po drugie, w odniesieniu do akupresury mówi się o tzw. efekcie cienia. Oznacza to, że jej działanie utrzymuje się kolejne 48 h po zaprzestaniu stosowania terapii [20, 21].
W żadnym natomiast z dotychczas opublikowanych badań nie odnotowano, by pacjentki zgłaszały zawroty głowy w czasie akupresury punktu P6. W omawianej grupie, takie dolegliwości wystąpiły u 4 ciężarnych (13%). Większość publikacji potwierdza brak działań niepożądanych związanych ze stosowaniem opasek Sea Band.

WNIOSKI

Powyższe dane potwierdzają skuteczność opasek Sea Band w niwelowaniu nudności i wymiotów u ciężarnych. Jako, że akupresura nie wiąże się z ryzykiem działań niepożądanych, wydaje się metodą, którą warto zaproponować każdej ciężarnej zgłaszającej nudności i wymioty. 

Bibliografia

  1. Bashiri A., Neumann L., Maymon E., et al.: Hyperemesis gravidarum: epidemiologic features, complications and outcome. Eur. J. Obstet. Gynecol. Reprod. Biol., 1995; 63 (2): 135–138
  2. Verberg M.F., Gillott D.J., Al-Fardan N., Grudzinskas J.G. Hy-peremesis gravidarum, a literature review. Hum Reprod Update 2005; 11: 5527-39.
  3. Lacroix R., Eason F., Melzack R. Nausea and vomiting during pregnancy: A prospective study of its frequency, intensity, and patterns of change. Am J Obstet Gynecol 2000; 182: 931-7.
  4. Bailit J.L.: Hyperemesis gravidarium: epidemiologic findings from a large cohort. Am. J. Obstet Gynecol. 2005; 193(3Pt1):811–814 
  5. Tsang I.S., Katz V.L., Wells S.D.: Maternal and fetal outcomes in hyperemesis gravidarum. Int. J. Gynaecol. Obstet., 1996; 55 (3): 231–235
  6. Ferrara-Love R., Sekeres L., Bircher N.G. Nonpharmacologic treatment of postoperative nausea. J Perianesth Nurs 1996;11: 378–83.
  7. Jewell D., Young G. Interventions for nausea and vomiting in early pregnancy. Cochrane Database Syst Rev(4). doi:10.1002/14 651 858.CD00014. [Art. No.: CD00014].
  8. Shin H.S., Song Y.A., Seo S. Effect of Nei-Guan point (P6) acupressure on ketonuria levels, nausea and vomiting in womenwith hyperemesis gravidarum. J. Adv. Nurs. 2007; 59: 510–9.
  9. Can Gurkan O., Arslan H. Effect of acupressure on nausea and vomiting during pregnancy. Complement Ther Clin Pract2008;14:46–52.
  10. Woolhouse M. Complementary medicine for pregnancy complications. Australian Family Physician. 2007; 35(9):695. [PubMed: 16 969 438]
  11. Jewell D. Nausea and vomiting in early pregnancy. American Family Physician. 2003; 68(1):143–4. [PubMed: 12 887 120]
  12. Goodwin T.M. Nausea and vomiting of pregnancy: an obstetric syndrome. American Journal of Obstetrics and Gynecology. 2002; 186(5 Suppl):S184–S189. [PubMed: 12 011 884]
  13. Davis M. Nausea and vomiting of pregnancy: an evidence-based review. Journal of Perinatal & Neonatal Nursing. 2004; 18(4):312–28. [PubMed: 15 646 303]
  14. Christer P.O. i wsp.: Manual Acupuncture Reduces Hyperemesis Gravidarum: A Placebo-Controlled, Randomized, Single-Blind, Crossover Study. J. Pain Symptom Manage 2000;20:273–279.
  15. Sato A., Sato Y., Schmidt R.F. The impact of somatosensory input on autonomous functions. Reviews of physiology biochemistry and pharmacology 130, 1st ed. Berlin Heidelberg: Springer-Verlag: 1997.
  16. Miller H., De Veciana M., Stewart L., Rebarber A., Rosen T. A multicenterrandomized controlled trial of nerve stimulation therapy:subanalysis of severe nausea and vomiting symptoms. Am JObstet Gynecol 2001;185(suppl):S188.
  17. De Veciana M., Stewart L., Miller H., Slotnick R., Rebarber A., Rosen T. Multicenter randomized controlled trial of nerve stimulationtherapy for the relief of nausea and vomiting in pregnancy. Am J Obstet Gynecol 2001;185(suppl):S182.
  18. Norheim A.J., Pedersen E.J., Fonnebo V., Berge L. Acupressuretreatment of morning sickness in pregnancy: a randomized,double-blind, placebo-controlled study. Scand J Primary HealthCare 2001;19:43-7.
  19. De Aloysio D., Penacchioni P. Morning sickness control in early pregnancy by Neiguan point acupressure. Obstet Gynecol1992;80:852–4
  20. Steele N.M., French J., Gatherer-Boyles J., Newman S., Leclaire S. Effect of acupressure by sea-bands on nausea andvomiting of pregnancy. JOGNN 2001;30:61–70.
  21. Werntoft E., Dykes A.K. Effect of acupressure on nausea andvomiting during pregnancy a randomized, placebo-controlled,pilot study. J Reprod Med 2001;46(9):835–9
  22. Lee A., Fan L.T.Y. Stimulation of the wrist acupuncture point P6for preventing postoperative nausea and vomiting. CochraneDatabase Syst Rev(2). doi:10.1002/14 651 858.CD003281.pub3.[Art. No.: CD003281].

Przypisy