Żele z lidokainą mają również zastosowanie w łagodzeniu skutków bolesnego ząbkowania. Mimo powszechnego używania, w ostatnim czasie pojawiły się informacje o poważnych działaniach niepożądanych u małych dzieci. Dzięki regularnym analizom raportów bezpieczeństwa sformułowano ostrzeżenia przed stosowaniem lidokainy u dzieci poniżej 3. r.ż.
Na stronie Amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (FDA) pojawił się komunikat bezpieczeństwa. Zgodnie z tym komunikatem, leki miejscowe zawierające lidokainę muszą być opatrzone specjalnymi informacjami przestrzegającymi przed ich stosowaniem u małych dzieci, a lekarze i farmaceuci nie powinni ich polecać na ból przy ząbkowaniu u dzieci poniżej 3. r.ż. Ograniczenia te wprowadzono na podstawie 27 raportów o przypadkach poważnych działań niepożądanych, a nawet zgonów u niemowląt i dzieci w wieku od 5 miesięcy do 3,5 roku, które przypadkowo połknęły lepki 2% roztwór lidokainy podawany na ból w czasie ząbkowania i zapalenia jamy ustnej.
Korzyści ze stosowania miejscowych żeli przeciwbólowych z tą substancją na dziąsła u dzieci są o wiele niższe niż ryzyko. Po nałożeniu na dziąsła żele są wypłukiwane przez ślinę na tyle szybko, że substancja znieczulająca nie zdąży zadziałać. Natomiast użyte w zbyt dużej ilości i połknięte przypadkowo przez dzieci mogą wywoływać niebezpieczne działania niepożądane, jak: drgawki, uszkodzenia mózgu i powikłania ze strony układu sercowo-naczyniowego. FDA już wcześniej zwracała uwagę na możliwość wystąpienia methemoglobinemii u dzieci (choroby objawiającej się zagrażającym życiu spadkiem ilości tlenu transportowanego przez krew) po stosowaniu dostępnych bez recepty preparatów z lidokainą. W ślad za tymi informacjami Amerykańska Akademia Pediatrii opracowała i opublikowała alternatywne sposoby łagodzenia bólu towarzyszącego ząbkowaniu.
Eksperci zalecają, aby krajowe organy regulacyjne dokonały oceny skuteczności i bezpieczeństwa żeli z lidokainą i rozważyły usunięcie wskazania do stosowania ich w okresie ząbkowania.
Także polskie komitety naukowe odniosły się do tych doniesień. W 2022 r. zostało wydane „Stanowisko polskich ekspertów dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności składników obecnych w środkach medycznych używanych podczas ząbkowania dziecka”. Panel specjalistów z zakresu stomatologii dziecięcej, pediatrii, neonatologii i farmakologii na podstawie analizy naukowej opracował szereg wniosków i zaleceń w odniesieniu do składników zawartych w preparatach łagodzących dyskomfort towarzyszący ząbkowaniu. Nie zaleca się do stosowania u niemowląt takich substancji, jak: lidokaina, sacharoza, alkohol i salicylan choliny.
Wymieniono też szereg związków, których bezpieczne stosowanie uzasadniają dane naukowe. Wśród składników o korzystnym wpływie na łagodzenie stanów zapalnych dziąseł dziecka za bezpieczne uznano: kwas hialuronowy, ksylitol oraz wyciągi roślinne m.in. z aloesu, korzenia lukrecji, prawoślazu zwyczajnego, róży damasceńskiej i koszyczka rumianku.
Piśmiennictwo:
- Olczak-Kowalczyk D., Jackowska T., Helwich E., Mirowska-Guzeł D.,
- Turska-Szybka A., Stanowisko polskich ekspertów dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności składników obecnych w środkach medycznych używanych podczas ząbkowania dziecka, „Nowa Stomatologia” 2022, 27(1), 31–38.
- Komunikat FDA dotyczący bezpieczeństwa leków; https://www.fda.gov/drugs/drug-safety-and-availability/fda-drug-safety-communication-fda-recommends-not-using-lidocaine-treat-teething-pain-and-requires [data dostępu: 30.10.2025].
