Wpływ urodzeniowej masy ciała i sposobu rozwiązania ciąży na rozwój motoryczny niemowlęcia

Wiele czynników może negatywnie wpłynąć na rozwój dziecka. Pierwsze z nich mogą się pojawić już w okresie przedkoncepcyjnym – to np. styl życia przyszłych rodziców, ich nawyki żywieniowe, kondycja zdrowotna czy czynniki związane ze środowiskiem zamieszkania i pracy. Nawet przy założeniu, że uda się wszystkie lub prawie wszystkie wyeliminować, wciąż nie ma stuprocentowej pewności, że dziecko będzie zdrowe i będzie się wzorcowo rozwijać [1–5].
Prawidłowy rozwój psychoruchowy niemowlęcia jest uwarunkowany dojrzewaniem ośrodkowego układu nerwowego oraz narządów zmysłów. Dzięki ich wzajemnej integracji do ośrodkowego układu nerwowego docierają bodźce z otoczenia, powodując stopniowy rozwój coraz bardziej złożonych czynności ruchowych dziecka, a także możliwość kontrolowania ułożenia ciała w przestrzeni. Rozwój motoryczny w pierwszym roku życia następuje zgodnie z kierunkiem kranio-kaudalnym. Po uzyskaniu centralnej stabilizacji możliwy jest dalszy rozwój w kierunku proksymalno-dystalnym, czyli w odcinkach położonych dystalnie, umożliwiający wykonywanie niezależnych ruchów. Prawo to działa również zwrotnie. Systematyczny rozwój poszczególnych części ciała położonych obwodowo wpływa na dalsze nabywanie umiejętności przez części ciała usytuowane proksymalnie. Dziecko rozwija się według określonej sekwencji, czyli pojawiania się kolejno poszczególnych umiejętności. Czas ich pojawienia się jest różny, jednak kolejność ich osiągania jest stała [6].
Większość autorów podaje masę urodzeniową poniżej 1000 g jako jeden z głównych czynników rozwoju mózgowego porażenia dziecięcego [7, 8]. Autorzy nie odnaleźli pracy opisującej wpływ wielkości dziecka na rozwój motoryczny w przypadku niemowląt niedotkniętych żadnymi poważniejszymi schorzeniami.

Cel

Celem niniejszego artykułu jest ocena wpływu urodzeniowej masy ciała i sposobu rozwiązania ciąży na prawidłowy rozwój motoryczny niemowlęcia.

Materiał i metody

Badaniu poddano grupę 409 dzieci skierowanych do gabinetu fizjoterapii ze względu na podejrzenie zaburzeń w ich rozwoju motorycznym. 
Wiek badanych niemowląt wahał się od 36. tygodnia ciąży do ósmego miesiąca wieku skorygowanego ze średnią próbki 3,76 miesiąca. Całą grupę badawczą podzielono na trzy kategorie:

• dzieci z masą urodzeniową poniżej 2500 g, 
• dzieci z masą urodzeniową w przedziale 2500–3999 g,
• dzieci z masą urodzeniową powyżej 4000 g. 

Następnie dzieci z poszczególnych przedziałów wagowych zostały w tych przedziałach podzielone na urodzone siłami natury (PN) i urodzone przez cesarskie cięcie (CC). Liczebność dzieci w poszczególnych grupach przedstawia tabela 1.
 

Dzieci były oceniane przez specjalistę w zakresie rehabilitacji ruchowej z ukończonym dyplomem metody Vojty i Monachijskiej Funkcjonalnej Diagnostyki Rozwojowej (MFDR). Badanie odbywało się w gabinecie podczas pierwszej wizyty dziecka zgodnie z metodyką i zachowaniem warunków stawianych przez prof. Hellbruge dla rzetelnej oceny reakcji dziecka. Wyniki uzyskiwane przez pacjentów były określane za pomocą MFDR opisującej dokładne reakcje ruchowe dziecka na poszczególnych etapach jego życia. Określenie poziomu rozwoju odbywało się na podstawie przeprowadzenia 88 testów ruchowo sprawnościowych wykonywanych przez niemowlę w pozycji leżenia na brzuchu i plecach, pozycji pionowej oraz w trakcie obrotu wzdłuż osi pionowej ciała. 
Na podstawie testu skryningowego MFDR w pierwszej kolejności ocenie poddano wpływ masy urodzeniowej dziecka na jego rozwój ruchowy w pierwszych miesiącach życia. 
Różnice pomiędzy oczekiwanym wiekiem rozwojowym a stanem faktycznym prezentowanym w trakcie badania wyliczono na podstawie różnicy średnich geometrycznych w poszczególnych porównywanych grupach. Oznaczono odchylenie standardowe dla średniej oceny motorycznej.
Poziom istotności otrzymanego wyniku został oceniony testem Fishera wyliczonym po wyeliminowaniu wartości skrajnych w danej grupie badawczej. Test Fishera należy do jednoczynnikowych analiz wariancji i jest testem służącym do porównania średnich w kilku populacjach. 

Wyniki

Średni wiek skorygowany (liczony od daty planowanego porodu) całej badanej populacji wynosił 3,76 miesiąca. Zbliżony wynik otrzymano w grupie dzieci z masą urodzeniową (MU) powyżej 4000 g – 3,88 miesiąca. Najwyższy wynik osiągnął przedział 2500–3999 g, który kształtował się na poziomie 3,93 miesiąca. Najwcześniej do poradni trafiły dzieci z masą urodzeniową do 2499 g, ponieważ nastąpiło to w 3,01 miesiąca (tabela 2).
Rozwój motoryczny dzieci z MU do 2499 g w pozycji na brzuchu odbiegał od zakładanego o 1,28 miesiąca. W ułożeniu na plecach opóźnienie było niższe – tu różnica wynosiła 1,04 miesiąca i była istotna statystycznie (tabela 2). 
W najliczniejszej grupie (2500–3999 g) większy deficyt jest obserwowany w pozycji pronacyjnej (1,46) niż supinacyjnej (1,18). Dzieci tej kategorii motorycznie prezentowały większy deficyt niż dzieci z MU do 2499 g, co było istotne statystycznie (tabela 2).

Najmniej zaburzeń funkcjonalnych zaobserwowano w grupie niemowląt z MU powyżej 4000 g. W ułożeniu na brzuchu deficyt wyniósł 1,30, natomiast w ułożeniu na plecach różnica między wiekiem kalendarzowym a funkcjonalnym wynosiła 0,86 miesiąca i był to najlepszy wynik wśród wszystkich ocenianych grup. Tutaj również wynik prezentowanych badań był istotny statystycznie (tabela 2).
W każdej z ocenianych kategorii MU dzi...