Podstawowym mechanizmem ochronnym bakterii Lactobacillus jest produkcja kwasu mlekowego w procesie fermentacji glikogenu dostarczanego przez komórki nabłonka pochwy. Kwaśne środowisko hamuje namnażanie większości patogenów, w tym Gardnerella vaginalis, Mobiluncus spp., Prevotella spp. i drożdżaków z rodzaju Candida [1, 13, 14]. Niektóre szczepy, zwłaszcza L. crispatus i L. jensenii, produkują bakteriocyny – białkowe związki o działaniu przeciwdrobnoustrojowym [2, 10]. Dodatkowo część szczepów syntetyzuje nadtlenek wodoru (H₂O₂), który działa toksycznie na mikroorganizmy beztlenowe i wirusy [3, 15, 17]. Poza tym bakterie Lactobacillus przylegają do komórek nabłonka pochwy, tworząc biofilm ochronny, który zapobiega kolonizacji przez bakterie patogenne [2, 11, 12]. Niektóre szczepy wytwarzają biosurfaktanty utrudniające tworzenie biofilmów patogennych, co ma znaczenie zwłaszcza w profilaktyce kandydozy [5, 10].
W okresie ciąży dochodzi do istotnych zmian hormonalnych, immunologicznych i fizjologicznych, które mogą wpływać na mikrobiom pochwy, sprzyjając zaburzeniom mikroflory i infekcjom. Zaburzenia te wiążą się z podwyższonym ryzykiem powikłań, takich jak: przedwczesne pęknięcie błon płodowych, poród przedwczesny czy infekcja wewnątrzmaciczna i związane z tym powikłania noworodkowe. Ciąża wiąże się ze wzrostem stężeń hormonów płciowych: estrogenów i progesteronu. Prowadzi to do zwiększonego wydzielania glikogenu w nabłonku pochwy. Glikogen jest między innymi źródłem substancji odżywczych dla mikroorganizmów, w tym chorobotwórczych, co może sprzyjać namnażaniu patogenów, zwłaszcza w warunkach osłabionej kontroli immunologicznej.
Dysbioza, czyli utrata dominacji bakterii rodzaju Lactobacillus, stanowi jeden z istotnych czynników ryzyka zakażeń i związanych z tym położniczych powikłań [8, 9]. Dysbioza pochwy może wynikać z czynników endogennych (hormonalnych, immunologicznych) lub egzogennych. Do najczęstszych należą:
- antybiotykoterapia o szerokim spektrum działania,
- irygacje pochwy i stosowanie detergentów o nieodpowiednim pH,
- cukrzyca (w tym cukrzyca ciężarnych) i zaburzenia glikemii,
- infekcje dróg moczowych,
- choroby przenoszone drogą płciową,
- stres, niedobory witaminowe, obniżona odporność [15, 17].
Najczęstszymi zaburzeniami mikroflory pochwy u ciężarnych są bakteryjna waginoza (BV) oraz kandydoza, rzadziej obecnie mamy do czynienia z rzęsistkowicą.
- Bakteryjna waginoza (BV) charakteryzujące się spadkiem liczby Lactobacillus i przewagą bakterii beztlenowych (Gardnerella vaginalis, Atopobium, Prevotella, Mobiluncus) [8, 9, 12]. Objawia się szarawymi upławami o rybim zapachu i podwyższonym pH pochwy. BV wiąże się z ryzykiem PPROM, infekcji wewnątrzmacicznych i porodu przedwczesnego [8, 9].
- Kandydoza wywoływana jest najczęściej przez grzyby z gatunku Candida albicans. Objawia się świądem, pieczeniem i białymi, grudkowatymi upławami. Częściej występuje u kobiet z cukrzycą, otyłością lub po antybiotykoterapii.
- Rzęsistkowica, wywoływana przez Trichomonas vaginalis, zwiększa ryzyko porodu przedwczesnego i niskiej masy urodzeniowej noworodka. Objawia się pienistymi, żółtozielonymi upławami o nieprzyjemnym zapachu, świądem i pieczeniem okolic intymnych.
Diagnostyka dysbiozy obejmuje badanie ginekologiczne, ocenę pH środowiska, pobranie posiewów z kanału szyjki/pochwy, a także bezpośrednią ocenę preparatu pod mikroskopem, testy PCR [7, 12, 14].
Strategie przywracania równowagi mikrobiologicznej
Przywrócenie równowagi mikrobiologicznej polega w głównej mierze na stosowaniu probiotykoterapii. Ważny jest też styl życia oraz odpowiednia higiena. W przypadku zakażenia konieczne jest wdrożenie leczenia farmakologicznego przez lekarza. Po leczeniu zaleca się probiotykoterapię. Należy jednak podkreślić, że w ciąży każdorazowo przed wprowadzeniem probiotyku należy skonsultować to z ginekologiem lub położną i wybierać preparaty przetestowane pod kątem bezpieczeństwa.
Zgodnie z definicją FAO/WHO probiotyki to żywe mikroorganizmy, które podane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza. W kontekście ginekologiczno-położniczym probiotyki mają na celu przywrócenie lub utrzymanie równowagi mikrobioty pochwy poprzez kolonizację pożytecznymi bakteriami, głównie z rodzaju Lactobacillus.
Probiotyki (doustne lub dopochwowe) pomagają odbudować florę bakteryjną pochwy. Najlepiej przebadane szczepy to L. rhamnosus GR-1, L. reuteri RC-14, L. crispatus CTV-05 i L. jensenii 25 258 [10, 15, 16, 17]. Ich stosowanie obniża pH, hamuje namnażanie bakterii beztlenowych i wzmacnia odporność błony śluzowej [1...
Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem
