Ciemieniucha

Określenie „ciemieniucha” dotyczy łojotokowego zapalenia skóry wieku dziecięcego. Jest to jedno z najczęstszych problemów skórnych skóry owłosionej głowy okresu niemowlęcego. Łojotokowe zapalenie skóry niemowląt może wystąpić z różną intensywnością niemalże u każdego nowo narodzonego dziecka. Najczęściej jednak nie powoduje ono dolegliwości, nie zagraża zdrowiu pacjenta, ale stanowi istotny problem estetyczny dla młodych rodziców. Szacuje się, że schorzenie występuje częściej  u dzieci, u których rozwinie się w przyszłości atopowe zapalenie skóry (dotyczy to  niemal połowy niemowląt z AZS) lub nieco rzadziej łuszczyca [1].

Przyczyny

Etiopatogeneza choroby jest wieloczynnikowa. Bierze się pod uwagę wpływ hormonów matczynych (przekazywanych wraz z mlekiem matki, które mogą nasilać produkcję sebum w gruczołach łojowych) oraz wpływ grzybów drożdżopodobnych z rodzaju Candida i Pityrosporum (Malassezia), które namnażają się w okolicach bogatych w gruczoły łojowe [2]. Korzystne działanie środków przeciwgrzybiczych dodatkowo podkreśla ten związek przyczynowy w etiologii choroby. Należy mieć świadomość, że ciemieniucha nie jest zaraźliwa oraz nie jest spowodowana złą higieną lub alergią.
 

Epidemiologia

Ciemieniucha jest to bardzo powszechna, w większości samoograniczająca się, przewlekła, niezakaźna choroba skóry, która pojawia się najczęściej między 2. a 10 tygodniem życia. Częstość występowania ciemieniuchy wynosi ok. 10% dla obu płci w pierwszych trzech miesiącach życia. Foley i  wsp. przeanalizowali częstość choroby w stosunku do płci i zaobserwowali, że wynosi ona 10,4% dla chłopców i 9,5% dla dziewcząt, co sugeruje brak predylekcji płciowej. Co więcej, wykazano, że stan ten osiąga szczyt występowania w wieku do trzech miesięcy (ok. 70%), a następnie stopniowo maleje, gdy niemowlę zbliża się do pierwszego roku życia [3]. Jednak choroba może wystąpić również u starszych dzieci, nawet dwu- i trzyletnich. Może też nawracać, nawet wielokrotnie [1].

Obraz kliniczny

Na skórze głowy u chorych dzieci stwierdza się różnej grubości nawarstwione żółtawe, tłuste, przylegające do skóry, łuski. Najczęściej zmiany pojawiają się najpierw w okolicy ciemieniowej i rozprzestrzeniają na całą skórę owłosionej głowy. Zmiany są różnie nasilone. Jeżeli u dziecka występują włosy, to są one sklejone, zbite i często tworzą się strupy. Zmiany tego typu określa się mianem czepka niemowlęcego, strupa mlecznego lub czepca kołyskowego. Zwykle zmiany lokalizują się na skórze głowy, ale mogą również rozprzestrzeniać się na twarz, uszy, szyję, okolicę pieluszkową oraz okolice zgięć stawowych. Zmiany, mogą z czasem ustępować samoistnie, ale najczęściej wskazane jest włączenie leczenia, ograniczającego nasilenie zmian [4]. Zmiany skórne mogą, ale nie muszą powodować swędzenia lub innego dyskomfortu dla dziecka. U większości niemowląt nie ma konieczności przerwania karmienia piersią oraz choroba nie wpływa na jakość snu dziecka. Badania wykazały, że niemowlęta z ciemieniuchą często mają członka rodziny z atopowym zapaleniem skóry i/lub astmą [5,6].

Diagnostyka

Ciemieniucha jest częstym schorzeniem u noworodków i zwykle do postawienia diagnozy nie są potrzebne żadne specjalne testy. Zmiany skórne, jeśli są oporne w terapii, nasilone lub nawracają wymagają różnicowania z atopowym zapalenie skóry, łuszczycą owłosionej skóry głowy, czy histiocytozą X [4]. W rzadkich przypadkach należy wykonać biopsję ze zmian skórnych, gdyż przedłużające się, oporne na leczenie złuszczanie naskórka z towarzyszącymi zmianami krwotocznymi, powiększeniem wątroby i śledziony może wskazywać na histiocytozę X. W rzadkich przypadkach, kiedy poza zmianami na skórze głowy, dochodzi do uogólnienia stanu zapalnego na skórę ciała (tzw. erytrodermii) powinno się rozważyć diagnostykę w kierunku niedoborów odporności i niedoborów witamin u dziecka.

Postępowanie terapeutyczne

Przed rozpoczęciem terapii należy wytłumaczyć rodzicom, iż ciemieniucha jest na ogół samoograniczającym się stanem chorobowym skóry o dobrym rokowaniu. Aby zapobiegać ch...