Pojawia się zwykle między 2. a 10. tygodniem życia i u większości niemowląt ustępuje samoistnie w ciągu kilku miesięcy. Warto nadmienić, iż skóra pokryta ciemieniuchą ma specyficzny zapach. Patogeneza łączy nadmierną aktywność niedojrzałych jeszcze gruczołów łojowych owłosionej skóry noworodka (wpływ hormonów matczynych), specyfikę mikrobiomu skóry oraz niedojrzałość bariery naskórkowej. Ciemieniucha zazwyczaj nie swędzi i nie zaburza snu niemowlęcia, co pomaga różnicować ją z AZS (w którym świąd jest dominujący). Predysponowane są dzieci w pierwszym kwartale życia, a jej występowanie często poprzedzone jest pojawieniem się trądziku noworodkowego, w którym zmiany mają postać drobnych grudek i krostek, rzadziej zaskórników, umiejscowionych głównie na policzkach, czole, brodzie, grzbiecie nosa, a czasem także na karku i klatce piersiowej [1, 3].
Najczęstszym problemem diagnostycznym jest różnicowanie ciemieniuchy z atopowym zapaleniem skóry (AZS), które w początkowej fazie może lokalizować się na głowie dziecka. W AZS jednak skóra jest sucha, silnie swędzi, a dziecko często pociera główką o podłoże (oczywiście gdy już posiada takie umiejętności). W AZS zmiany obejmują policzki, zgięcia łokciowe i kolanowe. W ciemieniusze natomiast łuski są tłuste, przyklejone do skóry i nie powodują świądu, a przede wszystkim mają specyficzną lokalizację.
Drugim rozpoznaniem różnicowym bywa łuszczyca niemowlęca, która może dawać podobne ogniska łuszczenia, jednak łuski są srebrzyste, a zmiany mają wyraźne granice i często lokalizują się również na tułowiu oraz w fałdach. Jest to bardzo rzadka przypadłość, jednak spotykana.
Czasem mylnie rozpoznaje się zakażenie drożdżakowe (Candida), zwłaszcza gdy pojawia się rumień i wysięk; wówczas charakterystyczne są satelitarne krostki i nadżerki.
W wyjątkowych sytuacjach, szczególnie przy rozległych zmianach lub braku reakcji na pielęgnację, należy rozważyć niedobory odporności lub inne choroby metaboliczne. Wątpliwości diagnostyczne powinien zawsze rozwiać lekarz pediatra lub dermatolog.
Jak należy postępować w przypadku wystąpienia ciemieniuchy?
Podstawą jest delikatna, regularna pielęgnacja, o czym należy poinformować rodziców i utwierdzić ich w przekonaniu, że tylko skrupulatna praca nad jej usunięciem będzie przynosić efekty. Aby pozbyć się ciemieniuchy, warto zastosować kolejno następujące kroki:
- Zmiękczenie łusek – przed kąpielą nałożyć cienką warstwę neutralnego emolientu/olejku dla niemowląt (bez substancji zapachowych), pozostawić kilkanaście–kilkadziesiąt minut. Można na te preparaty nałożyć czapeczkę, powtórzyć aplikację.
- Delikatne wyczesywanie – po zmiękczeniu pieluszką tetrową złuszczyć warstwę wydzieliny ze skóry i miękką szczoteczką o naturalnym włosiu lub gęstym grzebykiem bardzo delikatnie wyczesywać odwarstwiające się łuski, nie naruszając skóry. Należy przestrzec rodziców przed zbyt intensywnym usuwaniem zalegającego łoju, co będzie prowadziło do podrażnienia skóry, możliwości zakażenia czy wtórnego nasilenia objawów.
- Mycie – umyć główkę łagodnym środkiem myjącym (nie trzeba osobnego „szamponu dla noworodka”, wystarczy delikatny płyn do kąpiel...
Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem
