Skóra noworodka – jak o nią dbać?

Cienka i delikatna skóra noworodka czy niemowlęcia, w przeciwieństwie do skóry większości osób dorosłych, wymaga bardzo delikatnej pielęgnacji, uważnej obserwacji oraz ostrożności w stosowaniu nowych kosmetyków. Dostępne na rynku preparaty, choć przebadane dermatologicznie, u najwrażliwszych dzieci mogą spowodować podrażnienia czy alergie. Należy zatem dobrać dla dziecka odpowiednią linię kosmetyków dla niemowląt. Warto podkreślić kilka różnic w budowie układu powłokowego dziecka oraz osoby dorosłej, co najwyraźniej zaznacza się w przypadku najmłodszych –
wcześniaków. Różnice te przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Porównanie budowy skóry osoby dorosłej i wcześniaka

Źródło: opracowano na podst. Szczapa J. (red.), Podstawy neonetologii, PZWL, Warszawa, str. 469–471.

Układ powłokowy posiada 3 warstwy, które pełnią odmienne funkcje i których budowa determinuje wrażliwość na czynniki zewnętrzne. To właśnie struktura poszczególnych warstw sprawia, że u noworodków i niemowląt znacznie częściej dochodzi do ich naruszenia.
Poszczególne warstwy skóry:

• Warstwa naskórka (epidermis) – jest pochodzenia ektodermalnego. Składa się z keratynocytów i korneocytów, czyli warstwy rogowej, która zawiera barwnik – melaninę oraz komórki Merkla i inne struktury układu nerwowego. W warstwie rogowej znajdują się także elementy układu immunologicznego, np. komórki Langerhansa. Inne warstwy naskórka to: warstwa pośrednia, ziarnista, kolczysta i podstawna. Komórki tworzące poszczególne warstwy położone są luźno, przez co stają się podatne na uszkodzenia (otarcia, pęknięcia, podrażnienia)
• Skóra właściwa (dermids, corium) – ma pochodzenie mezodermalne, składa się z włókien kolagenowych, retikulinowych i sprężystych. Zawiera również komórki łącznotkankowe, np.: limfocyty, fibroblasty, fibrocyty, mastocyty, histiocyty, naczynia krwionośne, komórki nerwowe, a także przydatki skóry, jak: paznokcie, gruczoły potowe, gruczoły łojowe, włosy. Histologicznie skórę właściwą dzieli się na następujące warstwy: warstwę brodawkową i warstwę siateczkową.
• Tkanka podskórna (subcutis) – warstwa składająca się z adipocytów i tkanki łącznej włóknistej. Zawiera włókna nerwowe, naczynia krwionośne oraz części wydzielnicze gruczołów potowych.
   

Funkcje biologiczne skóry to m.in:

• ochrona przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi: fizycznymi, biologicznymi i chemicznymi poprzez tworzenie zwartej bariery,
• regulacja termiczna oraz gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu poprzez aktywność gruczołów potowych,
• czynności wydzielnicze i resorpcyjne, np. wydzielanie potu/łoju, oraz wchłanianie substancji, np. leków,
• udział w przemianach witaminowych (produkcja witaminy D3 wskutek pochłaniania promieni UVB),
• udział w procesach odpornościowych,
• umożliwienie ekspresji emocji poprzez mimikę, 
• tzw. funkcja wrażeniowa.
   

Skóra dojrzewa intensywnie w ciągu pierwszych 2–3 lat życia człowieka. W tym okresie należy w szczególny sposób dbać o jej ochronę przed czynnikami drażniącymi mechanicznie i chemicznie. Odczyn pH skóry stopniowo ulega normalizacji i po ukończeniu przez dziecko 3 lat zwykle jest już lekko kwaśny.

Codzienna pielęgnacja skóry

Nieodzowną czynnością higieniczno-pielęgnacyjną w opiece nad noworodkiem i niemowlęciem jest codzienna pielęgnacja skóry dziecka. Prawidłowo wykonywane zabiegi sprawiają, że bariera hydrolipidowa naskórka, choć cienka i wrażliwa, nie zostaje naruszona, a rozwój i dojrzewanie układu powłokowego przebiega bez zaburzeń. Ponadto pozbawiona otarć, odczynów i wykwitów skóra stanowi barierę chroniącą organizm dziecka przed wniknięciem patogenów chorobotwórczych. Aby układ powłokowy efektywnie wypełniał swoje funkcje, należy uważnie dobrać akcesoria i kosmetyki pielęgnacyjne. Obecnie na rynku dostępnych jest wiele linii kosmetyków dedykowanych najmłodszym. Należy pamiętać, że w ciągu pierwszych dwóch tygodni życia dziecka zaleca się przemywanie skóry czystą wodą, bez dodatków. Ponadto wielu rodziców wstrzymuje się z pierwszą kąpielą noworodka aż do momentu wchłonięcia pozostałości mazi płodowej. Mimo iż coraz popularniejsze staje się odraczanie pierwszej kąpieli oraz zwiększenie interwałów czasowych między kolejnymi zabiegami pielęgnacyjnymi, należy pamiętać, że niektóre codzienne czynności są obowiązkiem. Należą do nich:

• przemyw...