Refluks żołądkowo-przełykowy
Dla przypomnienia definicje:
REKLAMA
- Regurgitacje – to mimowolne, bierne cofanie się połkniętego pokarmu lub wydzielin do jamy ustnej, czasem z jego wyciekaniem na zewnątrz (ulewanie).
- Ulewanie – to bezbolesne cofanie się pokarmu, które jest naturalnym procesem u większości niemowląt; strużka pokarmowa wypływająca z ust niemowlęcia nawet godzinę po posiłku często niepokoi rodziców.
- Wymioty – to odruch z ośrodkowego układu nerwowego, w którym uczestniczą mięśnie gładkie i szkieletowe, prowadzący w wyniku skoordynowanych ruchów jelita gładkiego i żołądka, przełyku i przepony do gwałtownego wydalenia treści żołądka przez usta.
Do mechanizmów zapobiegających wstecznemu odpływowi treści żołądkowej do przełyku (czyli do tzw. bariery antyrefluksowej) zaliczamy:
- górny zwieracz przełyku,
- proces połykania śliny,
- prawidłową perystaltykę trzonu przełyku,
- oporność nabłonka,
- dolny zwieracz przełyku (LES),
- prawą odnogę przepony,
- śródbrzuszny odcinek przełyku,
- ostry kąt Hisa.
Refluks żołądkowo-przełykowy fizjologiczny:
- występuje zazwyczaj po posiłku,
- nie występuje w czasie snu,
- ma krótki czas trwania,
- ma niewielki/umiarkowany stopień nasilenia,
- nie upośledza wzrastania.
Z kolei refluks żołądkowo-przełykowy patologiczny:
- manifestuje się niezależnie od posiłku,
- może występować również w czasie snu,
- powoduje negatywne skutki w przełyku i/lub poza nim,
- jest długotrwały i/lub częściej występujący,
- zaburza komfort pacjenta,
- wymaga specjalistycznej diagnostyki.
Fizjologiczny refluks żołądkowo-przełykowy dotyczy głównie małych dzieci. 2/3 niemowląt w 4. m.ż. ulewa, w 12. m.ż. – tylko 5–10%, co wynika z dojrzewania struktur anatomicznych oraz pionizacji ciała niemowląt.
Dziecko z fizjologicznym GER cechuje brak objawów towarzyszących, jest tzw. „szczęśliwym ulewaczem”.
Objawy niepokojące | Objawy alarmujące |
|
|
Jednak u około 2% niemowląt i 10% niemowląt z małą masą urodzeniową dochodzi do rozwoju choroby refluksowej przełyku (GERD).
U noworodków i niemowląt nie jest w pełni wykształcona bariera antyrefluksowa. W tym wieku obserwuje się fizjologiczny refluks żołądkowo-przełykowy, ponieważ krótszy jest u tych dzieci odcinek śródbrzuszny przełyku, wyprostowanie kąta Hisa w żołądku, mniej funkcjonuje mechanizm zastawki fałdu żołądkowego oraz brak dodatniego ciśnienia w jamie brzusznej. U wcześniaków ciśnienie spoczynkowe dolnego zwieracza przełyku (LES) jest niższe niż u donoszonych noworodków.
Patologiczny refluks żołądkowo-przełykowy u dzieci może prowadzić do choroby refluksowej.
Wśród czynników zwiększających ryzyko wystąpienia choroby refluksowej u dzieci wymienia się: wcześniactwo, otyłość, mózgowe porażenie dziecięce, wady wrodzone przewodu pokarmowego, mukowiscydozę, znaczne skrzywienie kręgosłupa.
Chorobę refluksową przełyku – zespół przełykowy/pozaprzełykowy cechują:
- nadmierne regurgitacje,
- wymioty,
- słaby przyrost masy ciała,
- trudny do ukojenia płacz,
- przerywanie karmienia, odmowa karmienia,
- odginanie głowy ku tyłowi podczas karmienia,
- krztuszenie się, dławienie się,
- zaburzenia snu,
- kaszel,
- nawracające zapalenia dróg oddechowych,
- bezdechy.
Zasady postępowania leczniczego u niemowląt z fizjologicznym refluksem żołądkowo-przełykowym:
- modyfikacja żywienia – karmienie częściej, mniejszymi objętościami pokarmu,
- zagęszczanie posiłków, co zapobiega cofaniu się treści pokarmowej do przełyku i jamy ustnej: mleka modyfikowane antyrefluksowe AR (nie gęstnieją w butelce, gęstnieją w żołądku), jak np.: Bebilon AR, Bebiko AR, Humana AR (zagęstnik – mączka z ziaren chlebowca świętojańskiego), Enfamil AR (zagęstnik – skrobia ryżowa), Nan Expert AR (zagęstnik – skrobia ziemniaczana); preparaty zagęszczające: Nutriton (zagęstnik – mączka z ziaren chlebowca świętojańskiego).
Niefarmakologiczne postępowanie antyrefluksowe, poza dietetycznymi zaleceniami, powinno obejmować:
- pozycję antyrefluksową (pionowa – 30 minut po posiłku),
- wysokie układanie dziecka podczas snu (uniesienie wezgłowia łóżka o przynajmniej kilkanaście centymetrów lub zastosowanie specjalnej poduszki w kształcie klina podkładanej pod plecy i głowę niemowlęcia).
Pomoc lekarza POZ w prowadzeniu dziecka z ulewaniem/fizjologicznym refluksem żołądkowo-przełykowym jest bardzo istotna, bo z dzieckiem ulewającym ma najczęściej do czynienia lekarz pierwszego kontaktu:
- ułożenie niemowlęcia – główka wyżej niż reszta ciała,
- karmienie częściej, ale mniejszymi porcjami (żołądek strawi je szybciej),
- przerwy na złapanie oddechu (co kilka minut odstawić pierś lub butelkę),
- zagęszczanie pokarmu (gęściejsze mleko nie będzie się tak szybko cofać do przełyku): AR, Nutriton, mączka chleba świętojańskiego,
- mniejsze otwory w smoczku, zadbanie o odbicie po jedzeniu,
- a może alginian magnezowy?
Stosowanie alginianów w leczeniu refluksu żołądkowo-przełykowego u dzieci i niemowląt jest znane już od 30 lat.
Alginian magnezu z kwasem hialuronowym jest to lek przeciwrefluksowy dla dzieci, który zmniejsza objawy związane z refluksem żołądkowo-przełykowym, jak: cofanie się treści pokarmowej do przełyku i ulewania.
Wykazano, że alginian magnezu działa szybciej i skuteczniej w zakresie wszystkich objawów w porównaniu z zagęszczoną formułą. Leczenie to może być stosowane w celu redukcji objawów, które są dotkliwe dla dzieci i ich rodzin. Alginian magnezu nie działa ogólnoustrojowo, w związku z czym ma korzystny profil bezpieczeństwa.