Różnice w budowie skóry dojrzałej i niedojrzałej
Różnice anatomiczne w przypadku skóry dojrzałej i niedojrzałej są dość mocno zaznaczone i wprost proporcjonalne do wieku ciążowego. Im wcześniej urodzone dziecko, tym większe ryzyko zaburzeń dojrzewania bariery naskórkowej oraz konieczność wspomagania rozwoju układu powłokowego. Skóra skrajnego wcześniaka jest przezroczysta, cechują ją wyraźnie prześwitujące naczynia krwionośne, brak podskórnej tkanki tłuszczowej oraz wyjątkowo duża podatność na otarcia, odparzenia, pękanie, a także brak możliwości utrzymania funkcji barierowej dla patogenów chorobotwórczych. Dopiero w kolejnych tygodniach ciąży skóra płodu zaczyna się umacniać, uelastyczniać, rysunek naczyń krwionośnych częściowo zanika, a same powłoki ciała uzyskują charakterystyczny różowy odcień dzięki zgromadzeniu podskórnej tkanki tłuszczowej i melaniny – barwnika zależnego od odziedziczonych cech genotypowych. J. Szczepa wyróżnia kilka poszczególnych cech charakterystycznych dla skóry osób dorosłych oraz wcześniaków (tabela 1).
Skóra składa się z trzech warstw: naskórka (epidermis), skóry właściwej (corium dermis) oraz tkanki podskórnej (subcutis). Embriogenetycznie pierwsza z warstw wykazuje pochodzenie ektodermalne, a pozostałe – mezodermalne. Naskórek u noworodków jest wrażliwą strukturą, której poszczególne warstwy (rogowa, pośrednia, ziarnista, kolczysta i podstawna) są ze sobą luźno połączone. Ponadto w zewnętrznej warstwie skóry znajdują się melanocyty (komórki barwnikowe), dendrytyczne komórki Langerhansa (składowa układu immunologicznego) oraz komórki obwodowego układu nerwowego (komórki Merkla). W warstwie skóry właściwej, oprócz włókien tkanki łącznej, znajdują się także przydatki (włosy, gruczoły potowe i łojowe, paznokcie), naczynia krwionośne, zakończenia nerwowe i komórki łącznotkankowe. Tkanka podskórna składa się ze zrazików tłuszczowych przedzielonych włóknami tkanki łącznej włóknistej. Z racji największego narażenia naskórka na czynniki drażniące, zaleca się wnikliwą pielęgnację w prewencji zaburzeń dojrzewania bariery naskórkowej. Wszystkie warstwy skóry uzupełniają się, pełniąc funkcję termoregulacyjną, ochronną, wydzielniczą, odpornościową, wrażeniową, a także biorą udział w czynnościach resorpcyjnych i przemianach chemicznych (w tym przemianie witaminowej, wodnej, białkowej, mineralnej i węglowodanowej) [1, 3].
Z punktu widzenia ochrony niedojrzałego organizmu, najistotniejszą warstwę układu powłokowego stanowi naskórek, będący pierwszą linią kontaktu ze światem zewnętrznym oraz fizyczną barierą przed czynnikami fizycznymi, chemicznymi oraz biologicznymi. Jest on wyraźnie cieńszy w porównaniu z naskórkiem noworodków donoszonych, ma luźne połączenie z pozostałymi warstwami skóry. Sam układ powłokowy nie wykazuje zdolności pocenia się, jest także wrażliwszy na promieniowanie ultrafioletowe i fizyczne czynniki drażniące, jak mocz, kał, kosmetyki, toksyny itd. W codziennej pielęgnacji skutkuje to większym ryzykiem wystąpienia podrażnień i odczynów pęcherzowych, a także poparzeń po ekspozycji na promienie słoneczne. Obserwuje się także tendencję do przesuszania się z uwagi na cienki i podatny na ścieranie płaszcz hydrolipidowy. Dodatkowym czynnikiem ryzyka podrażnień i uszkodzeń skóry jest konieczność przebywania wcześniaka na Oddziale Intensywnej Opieki Medycznej oraz zastosowanie inwazyjnych metod terapeutycznych i interwencji medycznych, jak: dreny, rurki intubacyjne, zgłębniki żołądkowe, kaniule, cewniki itd. Istotną rolę odgrywają również czynniki genetyczne i indywidualne predyspozycje malucha [2].
W ciągu pierwszych trzech lat życia dziecka bariera naskórkowa umacnia się, głównie wskutek produkcji przez organizm lipidów (ceramidów, kwasów tłuszczowych i cholesterolu), procesu keratynizacji naskórka (czyli przekształcenia keratynocytów w komórki martwe) oraz regulacji mikrobiomu (wzbogacenia naskórka w bakterie wzmagające funkcję ochronną). Zabiegi pielęgnacyjne wykonywane u noworodka przedwcześnie urodzonego należy zatem przeprowadzać ze szczególną ostrożnością i delikatnością. Istotną rolę w prewencji zaburzeń dojrzewania bariery naskórkowej odgrywa położna, mająca kontakt z dzieckiem od pierwszych chwil życia [2, 4].
Rola położnej w prewencji zaburzeń dojrzewania bariery naskórkowej u wcześniaków
Priorytetem dla położnej sprawującej opiekę nad noworodkiem przedwcześnie urodzonym jest właściwe przygotowanie rodziców poprzez edukację w zakresie żywienia dziecka, pielęgnacji i wspierania rozwoju psychofizycznego. Jeszcze w placówce szpitalnej, matka małego pacjenta powinna zostać poddana instruktażowi, w jaki sposób pielęgnować niedojrzałą skórę malucha, by zapobiegać rozwojowi zaburzeń dojrzewania bariery naskórkowej. Instruktaż powinien obejmować zarówno objaśnienie ustne, jak i pokaz, najlepiej z udziałem samego dziecka. Istotne jest udzielanie rzeczowych odpowiedzi na pytania rodziców [2].
Celem właściwej pielęgnacji skóry wcześni...
Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem
