Laktoferyna (Lf) – to wielofunkcyjne białko globularne z rodziny transferyn o masie cząsteczkowej około 80 kDa, izolowane z mleka bądź wytwarzane na drodze rekombinacji. W organizmie Lf występuje w różnych płynach wydzielniczych, takich jak: mleko, ślina, łzy, wydzielina z nosa, stanowiąc w nich jeden z najważniejszych bioaktywatorów [1]. Lf obecna jest również w ziarnistościach granulocytów obojętnochłonnych i jest wydzielana przez niektóre komórki groniaste trzustki. Najwyższe stężenie laktoferyny zanotowano w kobiecym „pierwszym mleku”, czyli siarze (7 g/L), na kolejnych miejscach znajdują się mleko kobiece dojrzałe (1 g/L) oraz krowie (około 150 mg/L) [2]. Laktoferyna jest cząsteczką charakteryzującą się wielokierunkowym mechanizmem działania. Do tej pory badania wykazały aż 20 różnorodnych funkcji, jakie pełni ona w organizmie ssaków, a badania nad kolejnymi właściwościami wciąż trwają [3]. Mimo że laktoferyna nie znajduje się w rekomendacjach Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP), które zaleca stosowanie w trakcie ciąży kwasu foliowego, jodu, witaminy D3 oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych [4].Najnowsze badania wskazują na korzystny wpływ laktoferyny na zdrowie matki oraz płodu poprzez zmniejszanie ryzyka porodu przedwczesnego, niedokrwistości z powodu niedoborów żelaza, wspieranie prawidłowego rozwoju umysłowego dziecka czy pozytywny wpływ na mikrobiotę dróg rodnych ciężarnej. Bezpieczeństwo stosowania Lf przez kobiety ciężarne zostało potwierdzone przez Europejską Agencję ds. Żywności [5]. W badaniach wykazano, że Lf jest bezpieczna po podaniu zarówno drogą doustną, jak i pozajelitową (dożylnie, podskórnie, donosowo, na rany, do jam ciała, na skórę) [6].
Zastosowanie w niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza
W przebiegu ciąży bardzo często dochodzi do rozwoju niedokrwistości, która niekontrolowana może mieć poważne konsekwencje zdrowotne dla matki i dziecka oraz bezpośrednio wpływać na przebieg porodu i okresu poporodowego [7]. Najczęstszym rodzajem niedokrwistości jest niedokrwistość wynikająca z niedoboru żelaza [8–10]. W krajach uprzemysłowionych boryka się z nią prawie połowa kobiet ciężarnych [11]. Oprócz konsekwencji zdrowotnych wspólnych dla różnych rodzajów anemii, tj. zwiększone ryzyko porodu przedwczesnego, zakończenia ciąży drogą cięcia cesarskiego, małej masy urodzeniowej, przedwczesnego odklejenia łożyska [12, 13]. Anemia z powodu niedoboru żelaza stanowi czynnik ryzyka wystąpienia stanu przedrzucawkowego, wewnątrzmacicznego ograniczenia wzrastania płodu, a także wewnątrzmacicznego obumarcia płodu [14, 15]. Ponadto może prowadzić do zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego płodu, powodując obniżenie koncentracji, koordynacji psychoruchowej, ograniczenia w rozwoju psychomotorycznym, fizycznym i umysłowym dziecka w przyszłości [16, 17]. Co więcej, dzieci matek, u których wystąpiła niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza, wykazują większą skłonność do anemii i podatność na zakażenia w późniejszym okresie życia [18, 19].
Zapotrzebowanie na żelazo wzrasta w trakcie trwania ciąży i jest związane m.in. ze wzrostem płodu i łożyska, tworzeniem hemoglobiny czy zwiększaniem się̨ masy mięśnia macicy. W I trymestrze zapotrzebowanie na ten pierwiastek wynosi 4 mg, w II trymestrze 7–8 mg, a pod koniec ciąży zwiększa się aż do 12–15 mg [20]. Profilaktyka anemii oraz jej farmakoterapia, jeżeli wystąpi, jest niezwykle ważna ze względu na prawidłowy przebieg ciąży oraz zdrowie matki i dziecka. Wiele badań wykazało korzystny wpływ laktoferyny w profilaktyce niedoborów żelaza, w uzupełnianiu jego braków oraz w zabezpieczaniu przed koniecznością zwiększania dawek żelaza.
Laktoferyna należy do rodziny białek zwanych siderofilinami, które odgrywają istotną rolę w gospodarce żelazem. Cząsteczka laktoferyny z dużym powinowactwem może związać dwa jony żelaza. Wiązanie to jest odwracalne i utrzymuje się nawet w kwaśnym środowisku. Lf reguluje ilość żelaza wchłanianego w jelicie, bierze udział w transporcie żelaza do niektórych komórek, a także bezpośrednio lub pośrednio chelatuje żelazo. Co więcej, wiążąc jony żelaza, laktoferyna uniemożliwia ich udział w reakcjach oksydacyjno-redukcyjnych, co zapobiega tworzeniu się reaktywnych form tlenu i chroni organizm przed stresem oksydacyjnym [1, 3].
W badaniach prowadzonych w grupach ciężarnych kobiet ze stwierdzoną anemią z powodu niedoboru żelaza wykazano znaczną przewagę preparatów żelaza wzbogacanych laktoferyną w porównaniu do preparatów samego żelaza. Do wniosków takich doszli m.in. włoscy badacze, którzy w grupie ponad 1000 ciężarnych kobiet porównali wyniki stężeń hemoglobiny i ferrytyny po leczeniu siarczanem żelaza, żelazem liposomalnym oraz żelazem wzbogaconym o laktoferynę. Stosowanie preparatu żelaza z laktoferyną skutkowało wydłużeniem czasu trwania ciąży średnio o 1,5 tygodnia w stosunku do ciężarnych stosujących samo żelazo. Ponadto w grupie tej osiągnięto wyższe stężenia hemoglobiny i ferrytyny oraz większą masę urodzeniową noworodka. Stosowanie żelaza, zwłaszcza w ciąży, może być uciążliwe ze względu na jego niepożądane działania, takie jak: ból żołądka, nudności, wymioty czy uporczywe zaparcia. W powyższym badaniu potwierdzono dobrą tolerancję preparatu złożonego w porównaniu do siarczanu żelazawego, nie stwierdzono jednak różnic w porównaniu z żelazem liposomalnym [21].
Podobne wyniki uzyskano w badaniu klinicznym obejmującym 300 kobiet w różnym trymestrze ciąży, ze stwierdzoną anemią z powodu niedoboru żelaza. Kobietom tym podawano doustnie 520 mg/dobę siarczanu żelaza lub bydlęcą laktoferynę wysyconą w 30% żelazem (bLf) – 200 mg/dobę. Po miesiącu terapii w grupie ciężarnych stosujących bLf zaobserwowano wyższe stężenia Hb i żelaza w osoczu w porównaniu do grupy stosującej siarczan żelaza. W przeciwieństwie do siarczanu żelaza, bydlęca laktoferyna nie powodowała żadnych objawów ubocznych [22].
Dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym laktoferyna jest zdolna, poprzez down-regulację IL-6, do modulowania syntezy hepcydyny i ferroportyny. Hepcydyna to cząsteczka wiążąca ferroportynę (eksportera żelaza z tkanek do krwi) i prowadząca do jej degradacji [23]. W jednym z badań klinicznych w grupie ciężarnych i nieciężarnych stosujących laktoferynę, oprócz poprawy wskaźników hematologicznych, zaobserwowano obniżenie poziomu osoczowej interleukiny 6 (IL-6) oraz wzrost stężenia prohepcydyny (cząsteczka prekursorowa hepcydyny). Odwrotne wyniki uzyskano dla siarczanu żelaza, który zwiększał stężenie IL-6 (nasilając stan zapalny) i obniżał prohepcydynę, co negatywnie wpływa na metabolizm żelaza. Badanie to wskazuje na istotny wpływ Lf na normalizację homeostazy żelaza [24]. Skuteczność laktoferyny potwierdzono również w badaniu Lepanto i wsp., gdzie również zauważono wpływ Lf na obniżenie stężenia IL-6 oraz hepcydyny, co przyczyniało się do przywrócenia pośredniczącego przez ferrytroportynę eksportu żelaza z komórek do krwi i prowadziło do uzyskania lepszych parametrów morfologicznych krwi [23].
Działanie prebiotyczne
Potwierdzoną i dobrze udokumentowaną właściwością Lf jest jej działanie prebiotyczne na mikroflorę organizmu człowieka, czyli działanie ochronne i promujące jej prawidłowe funkcjonowanie. Lf wykazuje szczególne działanie prebiotyczne w zaburzeniach mikrobioty przewodu pokarmowego oraz układu moczowo-płciowego u kobiet [25, 26]. Stany zapalne w obrębie pochwy występują niezwykle często i dotykają kobiety w każdym wieku. Dla kobiet w ciąży stan zapalny, zwłaszcza o etiologii bakteryjnej, może być przyczyną poważnych komplikacji, m.in. samoistnych porodów przedwczesnych, przedwczesnego pęknięcie błon płodowych (PROM). Bakteryjna waginoza zwiększa 2–4-krotnie ryzyko porodu przedwczesnego. Szacuje się, że jest ona przyczyną nawet 50% porodów przedwczesnych [27, 28, 29].
Laktoferyna pozytywnie wpływa na mikroflorę dróg rodnych u kobiet ciężarnych, powodując wzrost bakterii z rodzajów Lactobacillus i Bifidobacterium. Ponadto, działając przeciwzapalnie, spowalnia dojrzewanie szyjki macicy i zmniejsza ryzyko przedwczesnego pęknięcia błon płodowych [30]. W jednym z badań, w którym zastosowano dopochwową suplementację laktoferyną (w dawce 300 mg/dobę przez 21 dni), wykazano zmniejszenie ryzyka porodu przedwczesnego (< 37 tyg. ciąży). Badanie było przeprowadzone w grupie 125 kobiet (60 kobiet grupa badana, 65 grupa kontrolna) w I trymestrze ciąży z rozpoznanym bakteryjnym zapaleniem pochwy [31].
Działanie immunomodulacyjne
Laktoferyna jako naturalny immunomodulator pełni istotną funkcję w regulacji procesów odpowiedzi immunologicznej. Wykazano, że suplementacja już niewielkimi dawkami laktoferyny (10–20 mg) stymuluje odpowiedź komórek układu immunologicznego, przez co wspiera odporność organizmu [32]. Obecność swoistych receptorów laktoferyny na powierzchni komórek immunologicznych pozwala na ich aktywac...
Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem
