Szczepienia noworodków

Opieka Okołoporodowa poleca

Szczepienia noworodków powinny się odbywać w pierwszych dobach życia. Zalecenia dotyczą dwóch szczepień: przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B) oraz gruźlicy. Kolejne dawki przewidziane w Programie Szczepień Ochronnych (PSO) są realizowane poza okresem noworodkowym (6.–8. tydzień życia) [1].

Powszechne szczepienia noworodków przeciwko WZW B prowadzone są niezależnie od statusu dotyczącego zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B (ang. hepatitis B virus – HBV) matki. Pierwsza dawka szczepienia przeciwko WZW B podawana jest domięśniowo w pierwszej dobie życia. Kontynuacja schematu obejmuje kolejne dawki podane po 1 i 6 miesiącach. Noworodki matek zakażonych HBV, poza pierwszą dawką szczepionki, otrzymują w pierwszych godzinach życia także immunoglobulinę anty-HBs (ang. hepatitis B immunoglubulin – HBIG). HBIG powinna zostać podana w ciągu 12 godzin po urodzeniu. Jeśli jednak wyniki matki nie są dostępne przy urodzeniu, HBIG może zostać podana w ciągu pierwszego tygodnia życia [1]. 

REKLAMA

Szczepienie przeciwko gruźlicy

Szczepienie przeciwko gruźlicy wykonuje się śródskórnie przy użyciu specjalnie wyhodowanego szczepu Mycobacterium bovis (Bacille Caumette Guerin – BCG). Jest ono zalecane u wszystkich dzieci w pierwszej dobie po urodzeniu. Nie rekomenduje się odraczania tego szczepienia u dzieci bez istotnych przeciwwskazań do jego podania. Udowodniono również większą skuteczność szczepienia BCG w przypadku wczesnego podania u noworodków nieeksponowanych na Mycobacterium tuberculosis w porównaniu ze starszymi dziećmi i osobami dorosłymi. Dzięki powszechnemu zastosowaniu szczepienia BCG na świecie zaobserwowano znaczy spadek śmiertelności związanej z wczesnym zachorowaniem na gruźlicę u dzieci. Szczepionka jest skuteczna w zapobieganiu postaci płucnej gruźlicy, gruźliczego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz postaci rozsianej (prosówkowej) [2]. Nie zaleca się wykonywania szczepienia BCG u dzieci matek chorych na gruźlicę lub matek zakażonych wirusem HIV do czasu wykluczenia obu zakażeń u dzieci oraz u dzieci z masą poniżej 2000 g. Jest to szczepionka żywa, dlatego nie jest rekomendowana dla osób z niedoborem odporności, chorobą nowotworową lub podczas leczenia immunosupresyjnego. Nie zaleca się również podawania tej szczepionki ciężarnym. Bardzo ważne jest, by przy braku przeciwwskazań szczepienie BCG było wykonane jeszcze przed opuszczeniem oddziału noworodkowego, z uwagi na późniejsze trudności w realizacji szczepienia w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej. 
Po 2–3 tygodniach od podania śródskórnego szczepienia BCG obserwuje się powstanie lokalnej reakcji w postaci czerwono-niebieskawej krostki z towarzyszącym obrzękiem i zaczerwienieniem. Po około 6 tygodniach krostka ulega owrzodzeniu, a następnie goi się z pozostawieniem blizny w ciągu 3 miesięcy od podania. Informacja o możliwych zmianach skórnych powstających w miejscu podania powinna być przekazana opiekunom dziecka w celu ułatwienia właściwej pielęgnacji i obserwacji miejsca podania szczepionki. 

Szczepienia wcześniaków

Dzieci urodzone przedwcześnie powinny być szczepione zgodnie z wiekiem metrykalnym. Mała masa urodzeniowa stanowi czasowe przeciwwskazanie do szczepienia BCG – do momentu uzyskania masy powyżej 2000 g. U dzieci z małą masą urodzeniową modyfikacji ulega także schemat szczepienia przeciwko WZW B, co nie zmienia faktu podania pierwszej dawki w pierwszej dobie życia. Stosuje się wówczas schemat czterodawkowy: 0, 1, 2, 12 miesiąc. Mała masa urodzeniowa i niewielkie rozmiary dziecka sprawiają, że należy dostosować rozmiar igły używanej do podania szczepień drogą domięśniową [1]. 
Odpowiedź immunologiczna na większość antygenów zawartych w szczepionkach u dziecka z małą masą urodzeniową i urodzonych przedwcześnie jest zbliżona do średniej populacyjnej odpowiedzi obserwowanej u dzieci urodzonych o czasie. Należy pamiętać, że dzieci urodzone przedwcześnie z małą masa urodzeniową są obciążone większym ryzykiem zachorowania oraz ciężkiego przebiegu klinicznego chorób infekcyjnych, a szczególnie inwazyjnej choroby pneumokokowej, grypy i krztuśca. Z tego względu nie należy odraczać tych szczepień bez istotnego wskazania klinicznego. Szczepienia przeciwko tym chorobom są również zalecane u osób z najbliższego otoczenia dzieci. 
Zgodnie z zaleceniami, jeśli dziecko w 6 tygodniu życia przebywa jeszcze na oddziale noworodkowym i nie ma przeciwwskazań do podania szczepień, należy wówczas zrealizować kolejne dawki szczepienia przeciwko WZW B, szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, z uwzględnieniem preparatów z bezkomórkową komponentą krztuśca w przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie. Ponadto PSO przewiduje również podanie szczepienia przeciwko pneumokokom i rotawirusom, co nabiera szczególnego znaczenia w kontekście zapobiegania ewentualnym zakażeniom szpitalnym [3]. 

Podsumowanie

  • Szczepienia wykonywane w okresie noworodkowym są ważnym elementem zapobiegania chorobom zakaźnym.
  • Zaleca się wczesne podanie zalecanych szczepień przeciwko WZW B i gruźlicy u dzieci, u których nie stwierdza się przeciwwskazań do ich podania.
  • Nie należy odraczać podawania szczepień ochronnych bez istotnego powodu.
  • Szczepienia powinny zostać podane zgodnie z wiekiem metrykalnym jeszcze przed opuszczeniem oddziału noworodkowego.
  • U dzieci urodzonych przedwcześnie z małą masą urodzeniową należy odpowiednio modyfikować podawanie szczepień, uwzględniając również dobór igły. 


Piśmiennictwo:

  1. Program Szczepień Ochronnych 2022. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 28 października 2021 r. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia z 2021 r.
  2. Von Reyn C.F., Vaccines for the prevention of tuberculosis; www.uptodate.com (dostęp 15.08.2022).
  3. Bednarek A., Bartkowiak-Emeryk M., Wysocki J., Szczepienia ochronne w profilaktyce chorób zakaźnych u dzieci, PZWL, Warszawa 2018.

Przypisy