Higiena intymna po porodzie – komfort pacjentki

Niezależnie od sposobu rozwiązania ciąży, kobieta przechodzi przez ośmiotygodniowy etap połogu, którego elementami są m.in.: inwolucja mięśnia macicy, rozpoczęcie i utrzymanie laktacji, gojenie się ran, wznowienie czynności rozrodczych, a jednym z jego najbardziej zauważalnych objawów jest obecność odchodów połogowych (lochia). W zależności od wielkości łożyska i indywidualnych predyspozycji kobiety, jak np. parametry krzepnięcia krwi, lochia mogą przybierać różne nasilenie – od skąpej miesiączki, po obfite krwawienie z epizodycznie pojawiającymi się skrzepami. Wraz z upływem czasu zmienia się nie tylko intensywność krwawienia, ale również barwa odchodów połogowych – z krwistoczerwonych przez brunatne, brązowawe, żółtawe, białe, surowicze. Ponadto począwszy od 2.–3. doby połogu, w odchodach odnaleźć można znacznie namnożone szczepy bakterii pochwowych, takie jak: gronkowce, pałeczki okrężnicy, bakterie ropotwórcze i paciorkowce. Cechy charakterystyczne dla każdego okresu połogu przedstawia tabela 1. Warto zaznaczyć, że nieznaczne odstępstwa od danych przedstawionych w tabeli są spotykane często i nie stanowią powodu do niepokoju. Odchody połogowe z reguły posiadają mdły zapach [1]. Położna powinna uważnie obserwować wkładki pacjentki podczas wizyt patronażowych, a w razie zaobserwowania niepokojących symptomów – nasilenie krwawienia, obecność dużych skrzepów, dolegliwości zgłaszane przez pacjentkę lub nietypowe, malinowego koloru odchody cuchnące zepsutym mięsem – pilnie zlecić konsultację lekarską.
Oprócz odchodów połogowych, duży dyskomfort może sprawiać kobiecie obecność szwów na skórze krocza oraz śluzówce pochwy. W zależności od rozległości nacięcia bądź pęknięcia krocza, szwów może być kilka do nawet kilkunastu, a w przypadku najrozleglejszego pęknięcia sięgają one okolic odbytu, co nie tylko utrudnia wykonywanie codziennych czynności, jak np. siedzenie czy chodzenie, ale może także powodować problemy związane z wypróżnianiem. Stopnie nacięcia krocza przedstawia tabela. Ponadto w obrębie narządów rodnych mogą pojawić się krwiaki:

• Krwiak sromu – rozwijający się wskutek pęknięcia żylaków sromu lub samego krocza. Pojawia się również u kobiet, u których krocze nie pękło ani nie zostało nacięte. Objawia się jednostronnym bólem i obrzękiem krocza lub pośladka. Nasilenie objawów może być znaczne.
• Krwiak pochwy – niebezpieczna sytuacja, której diagnostyka może być utrudniona z uwagi na dużą przestrzeń, w której zbiera się krew (nawet kilka litrów) oraz brak wyraźnych oznak wizualnych. Może pojawić się krwawienie i ból. Krwiak przybiera symetryczną postać. Ze względu na możliwość gromadzenia się dużych ilości wynaczynionej krwi, istnieje ryzyko wystąpienia wstrząsu hipowolemicznego.
• Krwiak więzadła szerokiego – objawia się wstrząsem, którego nasilenie jest nieproporcjonalne do ilości utraconej krwi [1].
   

Wstrząsy hipowolemiczne, będące konsekwencją krwiaków, z uwagi na skąpoobjawowy przebieg, mogą mieć bardzo ciężki przebieg. Krwotoków nie widać, a tempo ich rozwoju może być znaczne. Dlatego też kobiety, które urodziły płód z makrosomią poprzez poród zabiegowy bądź u których podczas porodu doszło do dystocji barkowej płodu, wymagają szczególnej uwagi. Jeśli położnica została poddana zabiegowi ewakuacji krwiaka i/lub operacji ratującej życie, dyskomfort w obrębie narządów rodnych staje się dużo bardziej uciążliwy i może utrzymywać się znacznie dłużej [2].
Należy bezwzględnie zaznaczyć, iż prawidłowa higiena krocza w okresie połogu jest niezwykle istotna. Obowiązkowym elementem opieki poporodowej w warunkach domowych powinien być instruktaż prowadzony przez położną z zakresu samoopieki i pielęgnacji narządów rodnych. Odchody połogowe stanowią bowiem doskonałą pożywkę dla bakterii chorobotwórczych, ciepłe i wilgotne środowisko sprzyja ich namnażaniu, natomiast zmiany hormonalne mogą pobudzić niektóre drobnoustroje, wchodzące w skład mikroflory pochwy, do przekształcenia w formę inwazyjną, a tym samym wywołać infekcję intymną. Należy poinformować położnicę, że regularne podmywanie krocza, częsta zmiana podpasek higienicznych, noszenie bielizny z naturalnych włókien oraz dbałość o zdrową dietę przyczynia się do sprawnego przebiegu okresu połogu, a także minimalizuje ryzyko wystąpienia zakażenia wstępującego. Jest też konieczne dla prawidłowego procesu gojenia skóry i zapobiega rozejściu rany. Jeśli położna zaobserwuje niepokojące symptomy, powinna natychmiast skierować kobietę do lekarza prowadzącego.

Tabela 1. Charakterystyka odchodów połogowych w okresie połogu