Jak zadbać o krocze w okresie okołoporodowym

Standard opieki okołoporodowej można podzielić na kilka etapów:

• CIĄŻA I etap: optymalne nawilżenie i odnowa błony śluzowej pochwy, a tym samym zmniejszenie dyskomfortu spowodowanego suchością błony śluzowej pochwy w ciąży związanej ze zmianami hormonalnymi. 
• CIĄŻA II etap: długotrwałe działanie nawilżające i poślizgowe – nawilżenie tkanek w ciąży poprzez masaż krocza, co w konsekwencji prowadzi do uelastycznienia krocza i zapewnia lepsze przygotowanie do porodu. 
• POŁÓG III etap: wsparcie w leczeniu i gojeniu rany krocza po porodzie naturalnym.

Przygotowanie do porodu

Istotny element w edukacji przedporodowej ciężarnych stanowi zagadnienie dotyczące właściwej pielęgnacji i przygotowania krocza do porodu.
Wyeliminowanie stanów zapalnych pochwy, a także utrzymanie właściwego pH nie tylko zapobiega porodom przedwczesnym wywołanym infekcją, ale także zmniejsza ilość uszkodzeń krocza w trakcie porodu oraz zapewnia lepsze jego gojenie po porodzie.
Pod koniec III trymestru ciąży pacjentki powinny być instruowane o zaletach masażu krocza jako przygotowania tkanek do porodu. Istotna jest technika wykonywania masażu: od okolicy cewki moczowej do okolicy odbytu, nigdy odwrotnie, co ma znaczenie w zapobieganiu przeniesienia flory odbytu do pochwy, a tym samym zaburzeniu jej pH.
Właściwe w tym okresie jest stosowanie preparatów, które mają działanie nawilżające, co wpływa na uelastycznienie tkanek krocza, a jest to niezmiernie istotne w prawidłowym przygotowaniu okolic intymnych do porodu. Preparaty te powinny zawierać drobnocząsteczkowy kwas hialuronowy, który ma udowodnione działanie nawilżające i wspomaga regenerację okolic intymnych, nie powinny natomiast zawierać hormonów, parabenów, olejów i wyciągów roślinnych oraz środków zapachowych.

POŁÓG

Połóg (z łac. puerperium) – okres po porodzie, podczas którego w organizmie kobiety następuje inwolucja zmian powstałych w związku z ciążą i porodem. Połóg rozpoczyna się z chwilą urodzenia kompletnego popłodu i trwa 6–8 tygodni. Charakterystyczne zmiany zachodzące w tym czasie w organizmie kobiety to cofanie się zmian ciążowych i porodowych, gojenie się ran porodowych, rozpoczęcie i utrzymywanie laktacji, a także ponowne podjęcie czynności przez jajniki.
W krótkim czasie po porodzie dochodzi do zmian w gospodarce hormonalnej kobiety: stężenie laktogenu łożyskowego (hPL), gonatropiny kosmówkowej (hCG) obniża się stopniowo w ciągu pierwszego tygodnia połogu. W tym samym okresie stężenie progesteronu, estronu i estradiolu wraca do wartości sprzed ciąży. U kobiet karmiących powrót do wyjściowych wartości stężeń estrogenów jest opóźniony, natomiast stężenie prolaktyny (PRL) znacznie wzrasta.
Zmiany stężeń hormonów w tak krótkim okresie są często przyczyną obniżenia nastroju w tej grupie pacjentek. Przygnębienie poporodowe (ang. baby blues, postpartum blues) występuje u ponad 80% położnic. Przygnębienie poporodowe w większości przypadków mija samoistnie, niekiedy jest czynnikiem prognostycznym psychoz poporodowych. 

Regeneracja pochwy i krocza w okresie połogu

Szczególnie istotnym elementem u kobiet po porodzie siłami natury jest wsparcie w leczeniu i gojeniu rany krocza. 
Jak wesprzeć okolice intymne pacjentki położniczej: 

• Noszenie luźnej, bawełnianej bielizny, a także częste wymienianie bawełnianych podkładów higienicznych.
• Wietrzenie krocza, ponieważ sprzyja to lepszemu gojeniu. 
• Wsparcie w leczeniu i gojeniu się ran po porodzie dedykowanymi preparatami w formie żelu, które można stosować dopochwowo i na zewnętrze okolice intymne. Istotne jest, by skład takiego preparatu był prosty, bez zbędnych składników, o udowodnionym skutecznym działaniu. Substancją dobrze sprawdzającą się na tym etapie będzie drobnocząsteczkowy kwas hialuronowy. Kwas hialuronowy jako naturalny budulec ludzkiego organizmu wiąże się z wilgotną wydzieliną błony śluzowej pochwy i tworzy na jej powierzchni żelową powłokę. Stanowi ona barierę ochronną zabezpieczającą błonę śluzową i stwarzającą odpowiednie warunki do aktywacji naturalnych mechanizmów regeneracyjnych oraz obronnych. W ten sposób utworzony film ochronny zapobiega rozwojowi flory patogennej, przywraca naturalną wilgotność, ułatwia i przyspiesza procesy gojenia.

Higiena intymna w połogu 

Zarówno po porodzie siłami natury, jak i po cięciu cesarskim pielęgnacja krocza stanowi niezwykle istotnym element w codziennych czynnościach higienicznych położnicy.
Nieprawidłowe nawyki pielęgnacyjne mogą prowadzić do powikłań połogu w postaci nieprawidłowego gojenia, stanu zapalnego krocza, a także stanu zapalnego macicy, co stanowi sytuację zagrożenia życia dla położnicy. Zalecane jest częste podmywanie się bieżącą wodą po każdej mikcji, a następnie osuszanie krocza papierowymi ręcznikami. Dostępne są preparaty w postaci płynów, emulsji, posiadające w swoim składzie substancje antyseptyczne, a także produkty mające w swoim składzie formułę drobnocząsteczkowego kwasu hialuronowego. 

Szwy krocza

W przypadku nacięcia krocza wymagane jest zaopatrzenie rany za pomocą szwów. Krocze może zostać zszyte szwem ciągłym lub szwami pojedynczymi. W większości są to szwy rozpuszczalne (typu RAPID), które ulegną resorbcji do 7–14 dni. Rzadziej stosowane szwy nierozpuszczalne należy usunąć po siedmiu dniach.

Niepokojące objawy

W trakcie połogu należy odróżnić objawy fizjologiczne od symptomów niebezpiecznych dla zdrowia pacjentki. Należy je niezwłocznie skonsultować z lekarzem.
Gorączka powyżej 38 stopni Celsjusza zmierzona co najmniej dwa razy w odstępstwie sześciu godzin, tkliwość uciskowa dna macicy, tachykardia, dreszcze, cuchnące odchody połogowe świadczą o poporodowym zapaleniu endometrium. Najskuteczniejszy schemat leczenia poporodowego zapalenia endometrium obejmuje dożylne podanie gentamycyny i klindamycyny.
Powikłania dotyczące rany objawiają się najczęściej pod postacią zaczerwienienia, obrzęku, a także bólu. O zakażeniu świadczą cuchnący wysięk, a także objawy dyzuryczne, ból towarzyszący oddaniu stolca, a także dyspareunia.
Drobnoustrojami świadczącymi o wczesnym zakażeniu rany są najczęściej paciorkowce grupy A, a także Clostridium.
U pacjentek, u których dochodzi do rozejścia się rany krocza należy w pierwszej kolejności ocenić ubytek poprzez badanie per vaginam i odpowiednio oczyścić ranę.
Brak jest jednoznacznych wytycznych wskazujących większe zalety ponownego zszycia rany w stosunku do pozostawienia rany do jej zagojenia. W przypadku czynnego zakażenia zalecane jest oczyszczenie rany i zastosowanie profilaktyczne antybiotyków. 

Bibliografia

1. Berghella V. Położnictwo wg zasad EBM, red. wyd. pol. Mirosław Wielgoś, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
2. Buppasiri P.,Lumbiganon P. Antibiotic prophylaxis for third and fourth degree perineal tera during vaginal birth. Cohrane database, Syst.rev.2014. 
3. Dudley L.M., Kettle C. Secondary suturing compared to non-suturing for broken down perineal wounds following childbirth. Cohrane database Syst.rev.2013. 
4. Sztajerowska J., Szafarowska M. Pielęgnacja krocza po porodzie, Ginekologia po dyplomie, Warszawa 2018.