Standard opieki okołoporodowej można podzielić na kilka etapów:
REKLAMA
- CIĄŻA I etap: optymalne nawilżenie i odnowa błony śluzowej pochwy, a tym samym zmniejszenie dyskomfortu spowodowanego suchością błony śluzowej pochwy w ciąży związanej ze zmianami hormonalnymi.
- CIĄŻA II etap: długotrwałe działanie nawilżające i poślizgowe – nawilżenie tkanek w ciąży poprzez masaż krocza, co w konsekwencji prowadzi do uelastycznienia krocza i zapewnia lepsze przygotowanie do porodu.
- POŁÓG III etap: wsparcie w leczeniu i gojeniu rany krocza po porodzie naturalnym.
Przygotowanie do porodu
Istotny element w edukacji przedporodowej ciężarnych stanowi zagadnienie dotyczące właściwej pielęgnacji i przygotowania krocza do porodu.
Wyeliminowanie stanów zapalnych pochwy, a także utrzymanie właściwego pH nie tylko zapobiega porodom przedwczesnym wywołanym infekcją, ale także zmniejsza ilość uszkodzeń krocza w trakcie porodu oraz zapewnia lepsze jego gojenie po porodzie.
Pod koniec III trymestru ciąży pacjentki powinny być instruowane o zaletach masażu krocza jako przygotowania tkanek do porodu. Istotna jest technika wykonywania masażu: od okolicy cewki moczowej do okolicy odbytu, nigdy odwrotnie, co ma znaczenie w zapobieganiu przeniesienia flory odbytu do pochwy, a tym samym zaburzeniu jej pH.
Właściwe w tym okresie jest stosowanie preparatów, które mają działanie nawilżające, co wpływa na uelastycznienie tkanek krocza, a jest to niezmiernie istotne w prawidłowym przygotowaniu okolic intymnych do porodu. Preparaty te powinny zawierać drobnocząsteczkowy kwas hialuronowy, który ma udowodnione działanie nawilżające i wspomaga regenerację okolic intymnych, nie powinny natomiast zawierać hormonów, parabenów, olejów i wyciągów roślinnych oraz środków zapachowych.
POŁÓG
Połóg (z łac. puerperium) – okres po porodzie, podczas którego w organizmie kobiety następuje inwolucja zmian powstałych w związku z ciążą i porodem. Połóg rozpoczyna się z chwilą urodzenia kompletnego popłodu i trwa 6–8 tygodni. Charakterystyczne zmiany zachodzące w tym czasie w organizmie kobiety to cofanie się zmian ciążowych i porodowych, gojenie się ran porodowych, rozpoczęcie i utrzymywanie laktacji, a także ponowne podjęcie czynności przez jajniki.
W krótkim czasie po porodzie dochodzi do zmian w gospodarce hormonalnej kobiety: stężenie laktogenu łożyskowego (hPL), gonatropiny kosmówkowej (hCG) obniża się stopniowo w ciągu pierwszego tygodnia połogu. W tym samym okresie stężenie progesteronu, estronu i estradiolu wraca do wartości sprzed ciąży. U kobiet karmiących powrót do wyjściowych wartości stężeń estrogenów jest opóźniony, natomiast stężenie prolaktyny (PRL) znacznie wzrasta.
Zmiany stężeń hormonów w tak krótkim okresie są często przyczyną obniżenia nastroju w tej grupie pacjentek. Przygnębienie poporodowe (ang. baby blues, postpartum blues) występuje u ponad 80% położnic. Przygnębienie poporodowe w większości przypadków mija samoistnie, niekiedy jest czynnikiem prognostycznym psychoz poporodowych.
Regeneracja pochwy i krocza w okresie połogu
Szczególnie istotnym elementem u kobiet po porodzie siłami natury jest wsparcie w leczeniu i gojeniu rany krocza.
Jak wesprzeć okolice intymne pacjentki położniczej:
- Noszenie luźnej, bawełnianej bielizny, a także częste wymienianie bawełnianych podkładów higienicznych.
- Wietrzenie krocza, ponieważ sprzyja to lepszemu gojeniu.
- Wsparcie w leczeniu i gojeniu się ran po porodzie dedykowanymi preparatami w formie żelu, które można stosować dopochwowo i na zewnętrze okolice intymne. Istotne jest, by skład takiego preparatu był prosty, bez zbędnych składników, o udowodnionym skutecznym działaniu. Substancją dobrze sprawdzającą się na tym etapie będzie drobnocząsteczkowy kwas hialuronowy. Kwas hialuronowy jako naturalny budulec ludzkiego organizmu wiąże się z wilgotną wydzieliną błony śluzowej pochwy i tworzy na jej powierzchni żelową powłokę. Stanowi ona barierę ochronną zabezpieczającą błonę śluzową i stwarzającą odpowiednie warunki do aktywacji naturalnych mechanizmów regeneracyjnych oraz obronnych. W ten sposób utworzony film ochronny zapobiega rozwojowi flory patogennej, przywraca naturalną wilgotność, ułatwia i przyspiesza procesy gojenia.
Higiena intymna w połogu
Zarówno po porodzie siłami natury, jak i po cięciu cesarskim pielęgnacja krocza stanowi niezwykle istotnym element w codziennych czynnościach higienicznych położnicy.
Nieprawidłowe nawyki pielęgnacyjne mogą prowadzić do powikłań połogu w postaci nieprawidłowego gojenia, stanu zapalnego krocza, a także stanu zapalnego macicy, co stanowi sytuację zagrożenia życia dla położnicy. Zalecane jest częste podmywanie się bieżącą wodą po każdej mikcji, a następnie osuszanie krocza papierowymi ręcznikami. Dostępne są preparaty w postaci płynów, emulsji, posiadające w swoim składzie substancje antyseptyczne, a także produkty mające w swoim składzie formułę drobnocząsteczkowego kwasu hialuronowego.
Szwy krocza
W przypadku nacięcia krocza wymagane jest zaopatrzenie rany za pomocą szwów. Krocze może zostać zszyte szwem ciągłym lub szwami pojedynczymi. W większości są to szwy rozpuszczalne (typu RAPID), które ulegną resorbcji do 7–14 dni. Rzadziej stosowane szwy nierozpuszczalne należy usunąć po siedmiu dniach.
Niepokojące objawy
W trakcie połogu należy odróżnić objawy fizjologiczne od symptomów niebezpiecznych dla zdrowia pacjentki. Należy je niezwłocznie skonsultować z lekarzem.
Gorączka powyżej 38 stopni Celsjusza zmierzona co najmniej dwa razy w odstępstwie sześciu godzin, tkliwość uciskowa dna macicy, tachykardia, dreszcze, cuchnące odchody połogowe świadczą o poporodowym zapaleniu endometrium. Najskuteczniejszy schemat leczenia poporodowego zapalenia endometrium obejmuje dożylne podanie gentamycyny i klindamycyny.
Powikłania dotyczące rany objawiają się najczęściej pod postacią zaczerwienienia, obrzęku, a także bólu. O zakażeniu świadczą cuchnący wysięk, a także objawy dyzuryczne, ból towarzyszący oddaniu stolca, a także dyspareunia.
Drobnoustrojami świadczącymi o wczesnym zakażeniu rany są najczęściej paciorkowce grupy A, a także Clostridium.
U pacjentek, u których dochodzi do rozejścia się rany krocza należy w pierwszej kolejności ocenić ubytek poprzez badanie per vaginam i odpowiednio oczyścić ranę.
Brak jest jednoznacznych wytycznych wskazujących większe zalety ponownego zszycia rany w stosunku do pozostawienia rany do jej zagojenia. W przypadku czynnego zakażenia zalecane jest oczyszczenie rany i zastosowanie profilaktyczne antybiotyków.
Bibliografia
- Berghella V. Położnictwo wg zasad EBM, red. wyd. pol. Mirosław Wielgoś, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
- Buppasiri P.,Lumbiganon P. Antibiotic prophylaxis for third and fourth degree perineal tera during vaginal birth. Cohrane database, Syst.rev.2014.
- Dudley L.M., Kettle C. Secondary suturing compared to non-suturing for broken down perineal wounds following childbirth. Cohrane database Syst.rev.2013.
- Sztajerowska J., Szafarowska M. Pielęgnacja krocza po porodzie, Ginekologia po dyplomie, Warszawa 2018.