Kompleksowe wsparcie w kolce niemowlęcej

Kolka niemowlęca, nazywana także kolką jelitową, jest zaburzeniem czynnościowym występującym w 1. roku życia. Jej rozpoznanie powinno opierać się na kryteriach zawartych w opublikowanych w 2016 r. IV Kryteriach Rzymskich. 

Według obowiązujących kryteriów do rozpoznania kolki niemowlęcej konieczne jest stwierdzenie nawracających, długotrwałych napadów rozdrażnienia, niepokoju, płaczu [1]. Typowe napady występują w godzinach wieczornych.

Napady kolki niemowlęcej mają charakter nawracający, pojawiają się bez uchwytnej przyczyny, mijają samoistnie, nie można im zapobiec. Poza epizodami kolki jelitowej, niemowlęta rozwijają się prawidłowo – obserwuje się prawidłowe przyrosty masy ciała, w badaniu fizykalnym nie stwierdza się istotnych odchyleń, które mogą mieć związek z występującymi napadami [1].

Objawy kolki niemowlęcej ustępują samoistnie zazwyczaj około 4–5 miesiąca życia. 
 

R e k l a m a

Warto podkreślić, iż w IV Kryteriach Rzymskich (w odróżnieniu od III Kryteriów Rzymskich) zrezygnowano z kryterium czasowego występowania kolek niemowlęcych. W III Kryteriach Rzymskich do rozpoznania konieczne było stwierdzenie napadów, które trwają co najmniej 3 godziny dziennie i powtarzają się co najmniej 3 dni w tygodniu przez co najmniej 1 tydzień [2]. Wydaje się, iż kryterium czasowe było bardzo subiektywnym miernikiem nasilenia kolek niemowlęcych. Nie przedstawiało rzeczywistego czasu trwania napadu, a bardziej wyrażało stopień frustracji rodziców. 

Mimo iż kolka niemowlęca jest uznawana za łagodną dolegliwość, która ustępuje samoistnie, ma jednak zdecydowany wpływ na jakość życia rodziców oraz ich kształtującą się więź z niemowlęciem.

Przeprowadzone liczne badania naukowe potwierdziły negatywny wpływ występowania kolki niemowlęcej na funkcjonowanie rodziny. Potwierdzono związek epizodów nieukojonego płaczu niemowlęcia z zaburzeniami lękowymi matki [3]. Zarówno matki, jak i ojcowie niemowląt z kolką niemowlęcą doświadczają wyższego poziomu stresu, obserwuje się wyższą częstość epizodów depresji, lęku i problemów z nawiązywaniem więzi z potomstwem [4].

Ponadto płacz niemowlęcia, zwłaszcza w ciągu pierwszych 4 miesięcy życia, przyczynia się do wystąpienia zespołu dziecka potrząsanego [5].

W innym badaniu autorzy stwierdzili, iż matki niemowląt, u których rozpoznano kolkę, są szczególnie zagrożone skróceniem czasu pełnego karmienia piersią [6].

Powyższe obserwacje wskazują na konieczność zapoznania się z aktualnymi danymi dotyczącymi możliwości leczenia, łagodzenia objawów kolki niemowlęcej.  

Epidemiologia

Kolka niemowlęca, ze względu na swój charakter, jest jednym z najczęściej występujących problemów, z którymi rodzice zgłaszają się do lekarza pediatry, lekarza pierwszego kontaktu. Niejednokrotnie o objawy i leczenie kolki niemowlęcej rodzice pytają także w trakcie wizyt położnej. 

Dane dotyczące częstości występowania kolki niemowlęcej są bardzo zróżnicowane w zależności od przyjętej definicji, sposobu żywienia, wieku badanego niemowlęcia czy też postrzegania przez rodziców intensywności i czasu trwania płaczu dziecka. Na te dane może mieć też wpływ samopoczucie rodziców, różnice kulturowe dotyczące tego, co uważa się za dopuszczalny płacz. 

W przeglądzie systematycznym z 2015 r. oceniono częstość występowania kolki niemowlęcej, która wynosiła 2–73%, zaś mediana występowania tego zaburzenia wynosiła 17,7% [7].

Patofizjologia

Ze względu na charakter objawów związanych z kolką niemowlęcą (płacz dziecka, podkurczanie nóżek, zaczerwienienie twarzy) pod tym terminem rozumiemy niewyjaśniony, ostry ból brzucha.

Etiologia kolki niemowlęcej wciąż pozostaje niewyjaśniona. 

W piśmiennictwie brane są pod uwagę różne hipotezy związane z patofizjologią kolek jelitowych, dotyczące m.in.: 

• zaburzeń szlaków w ośrodkowym układzie nerwowym, 
• przyczyn psychospołecznych (np. nieprawidłowe relacje w rodzinie, lęk rodziców), 
• nieprawidłowej techniki karmienia, palenia papierosów przez matkę, 
• zaburzeń dotyczących układu pokarmowego (np. alergia na mleko krowie, nietolerancja laktozy, objawy refluksu żołądkowo-przełykowego) lub zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego, zmiany mikroflory jelitowej, niedojrzałości przewodu pokarmowego [8].

Nadwrażliwość na białko mleka krowiego, nietolerancja laktozy, nadmierne gromadzenie się gazu w jelitach mogą prowadzić do zaburzeń motoryki i bolesnych skurczów jelit objawiających się drażliwością, niepokojem i płaczem [12].

Znaczącą rolę w patofizjologii kolki niemowlęcej przypisuje się zmianom mikrobioty jelitowej. Mikrobiota w stanie homeostazy warunkuje prawidłową motorykę jelit, uszczelnia barierę jelitową, moduluje działanie osi mózg-jelito. Ponadto nieprawidłowa mikroflora jelitowa powoduje nadmierne gromadzenie się gazów w jelitach. 

Powyższe obserwacje miały znaczący wpływ na rozwój badań nad zastosowaniem probiotyków w łagodzeniu objawów kolki niemowlęcej.

Niemniej jednak w dalszym ciągu nie jest jasne, czy kolka niemowlęca odzwierciedla normalne zjawisko rozwojowe, zaburzenie równowagi ośrodkowego układu nerwowego, zaburzenie środowiskowe czy zaburzenie pracy układu pokarmowego.

Diagnostyka

Metody diagnostyczne wykorzystywane w przypadku wystąpienia kolki niemowlęcej są ograniczone. Diagnostyka opiera się na prawidłowo zebranym wywiadzie z rodzicami, a także na dokładnym badaniu fizykalnym niemowlęcia.

Powtarzające się, niewyjaśnione napady płaczu u dziecka są powodem znacznego niepokoju rodziców, zwłaszcza iż niemowlęta nie są w stanie opisać emocji i bólu. Stąd w wybranych przypadkach minimalny zakres badań jest konieczny do uspokojenia rodziców.

Leczenie 

Jednym z najważniejszych celów leczenia kolki niemowlęcej jest uspokojenie rodziców, udzielenie im wsparcia, pomoc opiekunom w radzeniu sobie z objawami u dziecka [10]. Jest to postępowanie pierwszego rzutu, które ma na celu przekonanie rodzica, iż kolka niemowlęca jest zjawiskiem powszechnie występującym, przemijającym, nie wynika z popełnianych przez opiekunów błędów pielęgnacyjnych. Ważnym elementem takiego postępowania jest przedyskutowanie z rodzicem możliwości powierzenia czasowej opieki nad niemowlęciem innemu członkowi rodziny, co pozwala na regenerację sił matki.

W tym aspekcie ważne jest jednomyślne działanie personelu medycznego – lekarza, położnej i pielęgniarki. Wspieranie rodziców oraz ich edukacja przez personel medyczny ma duży wpływ na zaakceptowanie zaistniałej sytuacji.

Metody behawioralne

Do metod zaliczanych jako leczenie pierwszego rzutu na równi ze wsparciem psychologicznym rodziców traktowane są metody behawioralne. Mimo iż mają ograniczoną skuteczność, pozwalają rodzicom przetrwać ten trudny czas, a także umacniają więź między rodzicami a dzieckiem.

Do metod behawioralnych wykorzystywanych w łagodzeniu objawów kolki niemowlęcej zaliczamy: masaż brzuszka, kołysanie, ciepłe okłady, wyciszanie i zacienianie pokoju, stosowanie smoczka.

Warto podkreślić, iż generatory „białego szumu”, takie jak suszarka, pralka, które są powszechnie stosowane przez wielu rodziców, mogą negatywnie wpływać na słuch dziecka [11].

Skuteczną metodą radzenia sobie z objawami kolki niemowlęcej jest także ograniczenie narażenia niemowlęcia na czynniki zewnętrzne i zapewnienie mu spokoju [12].

Karmienie piersią

Jedną z możliw...