Pielęgnacja noworodka po porodzie

Pielęgnacja w warunkach szpitalnych

Zgodnie z zapisami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej w warunkach szpitalnych za opiekę nad noworodkiem odpowiada położna. W myśl rozporządzenia jej rola rozpoczyna się z chwilą urodzenia dziecka – położna dokonuje oznakowania noworodka, odpępnienia, oceny w skali Apgar (tab. 1) po ułożeniu na brzuchu matki oraz sprawuje nadzór nad pierwszym przystawieniem do piersi.
Kontakt „skóra do skóry” powinien trwać nieprzerwanie przez dwie godziny, a powodem odstępstwa od procedury może być wyłącznie stan zagrożenia dla matki lub dziecka. Położna towarzyszy matce, instruuje, a także obserwuje odruch ssania noworodka w celu wczesnego wykrycia nieprawidłowości. Wykonuje także procedurę profilaktyki zakażenia przedniego odcinka oka. W kolejnych dniach pobytu położna kontynuuje działalność profilaktyczną poprzez stosowanie się do aktualnych wytycznych z zakresu podawania witaminy K oraz realizacji Programu Szczepień Ochronnych. Ponadto położna wykonuje: test pulsoksymetryczny, badanie słuchu, pobranie materiału na badanie suchej kropli krwi, zakłada kartę uodpornienia. Wszelkie procedury przeprowadzane są we współpracy z lekarzem neonatologiem. Położna zobowiązana jest także do nadzoru noworodka w zakresie ssania piersi i prawidłowej stymulacji brodawek sutkowych, zachęcania matki do podjęcia karmienia piersią oraz oceny wskaźników skutecznego karmienia. Na bieżąco obserwuje również cechy dobrostanu dziecka – oddawanie moczu i stolca, obecność odruchów noworodkowych, przyrost masy ciała, temperaturę ciała, czynność serca, czynności oddechowe, a także stan skóry: jej zabarwienie, obecność wyprysków, zmian, rumienia czy odparzeń. Położna kontroluje również częstość karmień, wielkość zjadanych porcji, oznaki głodu i nasycenia noworodka, obecność zaburzeń czynnościowych jelit, ulewanie. Sprawdza, czy oczy, uszy, usta i nos dziecka są czyste, bez obecności ropy, śluzu, zakażenia bakteryjnego lub grzybiczego. Pielęgnuje kikut pępowinowy i dno pępka, obserwuje pod kątem wystąpienia przepukliny, stanu zapalnego, ziarniny, ropy. Dba o codzienną higienę dziecka i pomieszczenia, w którym ono przebywa. Odpowiada na pytania matki, pomaga w wykonywaniu podstawowych czynności pielęgnacyjnych, jak zmiana pieluszki, toaleta pępka. Kontroluje, czy położnica stosuje się do zaleceń. Położna informuje także o obowiązku zgłaszania się z noworodkiem na szczepienia ochronne, konieczności zadeklarowania dziecka do poradni POZ oraz obowiązku zgłoszenia do położnej POZ. Udziela instruktażu w zakresie techniki kąpieli noworodka, pielęgnacji kikuta pępowinowego, higieny skóry czy profilaktyki odparzeń pieluszkowych. Na zlecenie lekarza podaje mleko modyfikowane lub mleko przechowywane w banku mleka i instruuje, w jaki sposób poprawnie dokarmiać dziecko w domu.

Pielęgnacja w warunkach domowych

Problemy związane z pielęgnacją noworodka w warunkach domowych dotykają zarówno rodziców pierwszego, jak i kolejnego dziecka, choć w przypadku tych pierwszych – zdecydowanie częściej. W opanowaniu podstawowych czynności higieniczno-pielęgnacyjnych pomaga uczestnictwo w zajęciach szkoły rodzenia, dostępne w poradniach broszury informacyjne czy materiały internetowe zamieszczone na portalach parentingowych. Mimo powszechnej dostępności wielu materiałów edukacyjnych, w pierwszych tygodniach rodzicielstwa niezbędne wręcz jest wsparcie położnej POZ, która holistycznie sprawuje opiekę zarówno nad matką, jak i noworodkiem, udziela wsparcia, pomaga rozwiązać bieżące problemy, a także demonstruje sposób wykonania poszczególnych zabiegów pielęgnacyjnych.
Najwięcej pytań pojawia się w kontekście pielęgnacji kikuta pępowinowego. Należy pielęgnować go do momentu odpadnięcia minimum raz dziennie na sucho. Dodatkową toaletę pępka przeprowadza się w przypadku zabrudzenia kikuta moczem lub stolcem oraz podczas oddzielania się. Po kąpieli lub toalecie dziecka należy delikatnie przetrzeć pierścień skórny oraz przyczep kikuta czystym gazikiem oraz ostrożnie zebrać ewentualną wydzielinę z okolicy dna pępka. W tym celu można posłużyć się jednorazowym patyczkiem higienicznym, lecz należy zachować szczególną ostrożność i nie używać w tym celu siły. Zaleca się także wietrzenie kikuta, zakładanie dziecku przepuszczających powietrze ubranek oraz zapinanie pieluszki poniżej pępka, by nie drażnić mechanicznie okolicy przyczepu kikuta. Prawidłowo pielęgnowany kikut pępowinowy odpada po kilku–kilkunastu dniach od urodzenia, pozostawiając w dnie pępka niewielki strupek, który należy pozostawić do samoistnego wykruszenia. Należy zwracać baczną uwagę na powikłania podczas gojenia pępka, do których należą: zaczerwienienie pierścienia skórnego, zielono-ropna wydzielina z okolicy przyczepu pępowiny, nieprzyjemny, wręcz cuchnący zapach przypominający zepsute mięso lub jajko, zaczerwienienie skóry wokół pępka, silne krwawienie. Sytuacja ta wymaga pilnej konsultacji lekarskiej lub położnej środowiskowej. W przypadku nadkażenia bakteryjnego stosuje się miejscowe leczenie antybiotykami. Obecnie nie zaleca się pielęgnacji na mokro, choć wiele położnych środowiskowych nadal zachęca do profilaktycznego stosowania płynu antyseptycznego raz–dwa razy dziennie.
Zdecydowanie najczęściej wykonywanym zabiegiem p...