Recepty pielęgniarskie od podstaw

Wykaz zawiera:

• leki przeciwwymiotne;
• przeciwzakaźne do stosowania miejscowego;
• ginekologiczne leki przeciwzakaźne;
• leki stosowane w niedokrwistości;
• w chorobach gardła, ucha i zatok;
• dróg moczowych;
• przyzębia i tkanki okostnej;
• skóry;
• środki znieczulające działające miejscowo;
• przeciwbólowe;
• anksjolityki;
• leki przeciwpasożytnicze;
• rozszerzające oskrzela;
• witaminy oraz
• płyny infuzyjne.

Poza niektórymi wyrobami medycznymi pielęgniarka/położna może również zaordynować wszystkie dostępne opatrunki oraz paski diagnostyczne do oznaczania poziomu glukozy we krwi.

W przypadku wystawiania recept w ramach kontynuacji leczenia (art. 15a pkt. 2) pielęgniarka może wystawić receptę na środki lecznicze, z wyłączeniem takich, które zawierają substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe (wykaz A, P i N) oraz receptę lub zlecenie na zaopatrzenie w wyroby medyczne, jeżeli jest to uzasadnione stanem zdrowia pacjenta zapisanym w dokumentacji medycznej.

W praktyce możliwość wystawiania recept przez pielęgniarki i położne (w szczególności w podstawowej opiece zdrowotnej) pozwala na wykorzystanie ich wysokich uprawnień, a także skuteczne usprawnienie jakości udzielanych świadczeń.

Akty prawne

Podczas wystawiania recept, pielęgniarka i położna, korzystać muszą z wielu aktów
prawnych, które korelują ze sobą nawzajem. Poniżej wykaz ważnych ustaw i rozporządzeń:

• ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej;
• ustawa z dnia 6 września 2001 roku Prawo farmaceutyczne;
• ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych;
• ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych;
• ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej;
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 maja 2017 r. w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie;
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego;
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 stycznia 2018 r. w sprawie wykazu substancji czynnych zawartych w lekach, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych ordynowanych przez pielęgniarki i położne oraz wykazu badań diagnostycznych, na które mają prawo wystawiać skierowania pielęgniarki i położne;
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 kwietnia 2018 r. w sprawie recept;
• ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z wprowadzeniem e-recepty;
• ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem rozwiązań w obszarze e-zdrowia.

Zasady prawidłowego wystawiania recept pielęgniarskich

Od stycznia 2020 r. w każdym podmiocie leczniczym wystawiającym recepty obowiązuje konieczność wystawiania recept elektronicznych, czyli tzw. e-recept. W wyjątkowych przypadkach będzie jednak możliwość skorzystania z recept papierowych. Kiedy?

• na wizytach domowych u pacjenta, jeśli będziemy mieli problem z dostępem do Internetu;
• ze względu na awarię systemu lub programu, z którego podmiot leczniczy korzysta do wystawiania e-recept.

Budowa recepty

Wypisując recepty i ordynując leki na rozpoznane przez siebie schorzenia, należy przede wszystkim pamiętać o tym, że recepty pielęgniarskie funkcjonują w dwóch formach.

• recepty do samodzielnego ordynowania środków leczniczych;
• recepty do kontynuacji leczenia.

Różnią się one numerem, który widnieje na każdym wydruku recepty w prawym górnym rogu.

Recepty, na których ordynujemy środki lecznicze w swoim unikalnym numerze jako przedostatnią posiadają cyfrę 5.

Druki recept przeznaczone do kontynuacji leczenia, posiadają przedostatnią cyfrę 6.

Dane, które powinny znaleźć się na recepcie papierowej lub elektronicznej są ściśle określone przepisami.

1.    Dane osoby uprawnionej do wystawiania recept lub świadczeniodawcy:

• nazwa firmy wynikającą z umowy zawartej z Narodowym Funduszem Zdrowia;
• dokładny adres miejsca udzielania świadczeń zdrowotnych;
• numer telefonu osoby uprawnionej do wystawiania recept pielęgniarskich;
• REGON nadany świadczeniodawcy (POZ, indywidualna praktyka pielęgniarska, indywidualna praktyka położnej).

Dane osoby uprawnionej umieszczane na recepcie powinny mieć formę naklejki, nadruku lub pieczątki.

2.    Dane dotyczące pacjenta:

• imię i nazwisko pacjenta;
• dokładny adres zamieszkania pacjenta z kodem pocztowym;
• PESEL (w przypadku dziecka nieposiadającego numeru PESEL – konieczne jest podanie numeru PESEL przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego;
• numer paszportu lub innego dokumentu ze zdjęciem w przypadku cudzoziemca bez nadanego numeru PESEL.

3.    Dane dotyczące przepisanych środków leczniczych/środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobów medycznych:

• nazwa producenta lub nazwa międzynarodowa środka leczniczego, która w jednoznaczny sposób pozwoli określić przepisany lek;
• postać w jakiej środek leczniczy ma być wydany;
• dawkę środka leczniczego;
• ilość jednostkową środka leczniczego;
• sposób dawkowania.

4.    Identyfikator płatnika:

• identyfikator oddziału wojewódzkiego funduszu właściwy dla miejsca zamieszkania pacjenta.

W przypadku pacjentów nieposiadających dokumentu potwierdzającego prawo do świadczeń lub pacjentów niebędących osobami uprawnionymi do świadczeń opieki zdrowotnej stawia się symbol „X”.

5.    Odpłatność /refundacja przepisanego środka leczniczego

Prawo do refundacji przepisanego środka leczniczego ma każdy pacjent objęty ubezpieczeniem zdrowotnym oraz posiadający schorzenie, na które dany środek leczniczy jest refundowany.

Refundacja określana na recepcie może występować w kilku wariantach:

• B – dla produktu wydawanego bezpłatnie;
• R – dla produktu wydawanego na ryczałt;
• 30% – dla produktu wydawanego z odpłatnością 30% limitu finansowania;
• 50% – dla produktu wydawanego z odpłatnością 50% limitu finansowania;
• 100% – dla produktu wydawanego poza zakresem refundacji.

Podczas określania refundacji należy pamiętać o dokładnym i rzetelnym prowadzeniu dokumentacji medycznej pacjenta. Powinien się w niej znaleźć kod ICD10, który uprawnia do wystawienia danej refundacji.

6.    Uprawnienia dodatkowe

• „AZ” – uprawniony pacjent, który pracuje lub pracował w zakładach produkujących materiały zawierające azbest;
• „BW” – osoba posiadająca uprawnienia do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie decyzji wójta, burmistrza lub prezydenta miejscowości, w której zamieszkuje pacjent;
• „CN” – nieubezpieczona kobieta w okresie ciąży, porodu i połogu;
• „DN” – nieubezpieczone dzieci i młodzież do ukończenia 18. roku życia;
• „IB” – inwalidzi wojenni;
• „IN” – pacjenci inni niż ubezpieczony, posiadający uprawnienia do bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej zgodnie z zasadami określonymi w art. 12 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych;
• „IW” – inwalidzi wojskowi;
• „WP” – żołnierze zawodowi;
• „PO” – żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową;
• „ZK” – zasłużeni honorowi dawcy krwi i przeszczepu;
• „S” – pacjenci powyżej 75. roku życia na podstawie recepty wystawionej przez lekarza lub pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej.

WAŻNE INFORMACJE

• Na recepcie nie mogą się znaleźć treści reklamowe.
• Każda poprawka musi być opieczętowana i podpisana (w przypadku e-recepty – recepta musi zostać anulowana).
• Poprawkę na recepcie może dokonać tylko osoba wystawiająca.
• Ilość leku należy pisać słownie lub cyframi arabskimi.
• Oznaczenie „NZ” należy wpisać na recepcie przy konkretnej pozycji wraz z przyczyną odnotowaną w dokumentacji medycznej.
• Oznaczenie „CITO” (realizacja leku recepturowego w ciągu 4 godzin).

Bez określenia sposobu dawkowania można przepisać maksymalnie:

• 2 najmniejsze opakowania leku;
• 100 sztuk pasków diagnostycznych;
• 100 sztuk strzykawek do insuliny wraz z igłami.

Maksymalny okres, na który pielęgniarka i położna mogą przepisać recepty:

• określając dawkowanie – 120 dni (na e-recepcie do 180 dni);
• leki antykoncepcyjne (wyłącznie w ramach kontynuacji) – 60 dni (na e-recepcie do 180 dni);
• maksymalnie 4 recepty na 120 dni (wersja papierowa), 6 recept na 180 dni (e-recepta).

Termin ważności recepty:

• antybiotyki – 7 dni (zarówno papierowa, jak i e-recepta)
• preparaty immunologiczne – 90 dni;
• 30 dni od daty wystawienia lub daty realizacji „od dnia”;
• jeżeli na recepcie jest kilka pozycji – dla każdej ustala się ważność osobno;
• e-recepta ważna 365 dni.

Dodatkowe pozycje w przypadku recepty trans granicznej:

• data urodzenia pacjenta;
• tytuł zawodowy wystawiającego receptę;
• bezpośredni kontakt do wystawiającego (np. email, numer telefonu);
• w adresie świadczeniodawcy – dopisek „Polska”;
• zamiast nazwy handlowej należy wpisać międzynarodową.

Realizacja recepty oraz e-recepty

Farmaceuta ma prawo do wpisania lub poprawienia w przypadku braku:

1. Uprawnienia dodatkowego pacjenta.
2. Postaci leku (wpisze zgodnie ze swoją wiedzą).
3. Dawki leku (wyda najmniejszą).
4. Dawkowania (wyda 2 najmniejsze opakowania).
5. Numeru poświadczenia.
6. Daty „realizacji od dnia” (wpisze znak „X”).
7. Wieku dziecka.
8. Odpłatności (ustali najwyższą).

Recepty pro familiae i pro auctore

Możliwość wypisywania recept dla siebie lub rodziny to jeden z najbardziej wyczekiwanych przywilejów pielęgniarek i położnych, którzy ukończyli kurs ordynowania leków i wypisywania recept.
Zgodnie z ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. prawo dopuszcza wypisanie recepty pro familiae dla:

• małżonka lub osoby pozostającej we wspólnym pożyciu;
• krewnych lub powinowatych w linii prostej (własnych rodziców, dziadków, pradziadków);
• krewnych w linii bocznej do stopnia pokrewieństwa między dziećmi rodzeństwa osoby wystawiającej;
•  zstępnych (dzieci biologicznych, adoptowanych, przysposobionych, wnuków, prawnuków);
• rodzeństwa.