Przepis art. 10a ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych1 stanowił podstawę prawną dla wyżej wskazanego polecenia i tym samym uprawniał on Ministra Zdrowia do: podejmowania innych niż określone w art. 10 ustawy działań związanych z przeciwdziałaniem COVID-19. Jednym z takich działań było właśnie ustalenie tzw. dodatku covidowego, zwanego w treści polecenia „dodatkowym świadczeniem”, wypłacanym każdego miesiąca ze środków budżetu państwa.
REKLAMA
Podstawy prawne
Początkowo na podstawie polecenia Ministra Zdrowia z dnia 29 kwietnia 2020 r. osobom wykonującym zawód medyczny i mającym kontakt z dodatnimi lub podejrzanymi o zakażenie pacjentami w placówkach zajmujących się leczeniem chorych na COVID-19 przysługiwał 50-procentowy dodatek do wynagrodzenia albo 80% rekompensaty za wynagrodzenie otrzymywane wcześniej w innych placówkach. Dodatkowe środki miały stanowić rekompensatę w związku z ograniczeniem miejsc pracy medyków wyłącznie do szpitali zajmujących się pacjentami dodatnimi i pozbawieniem ich możliwości dodatkowego zarobkowania2. W kolejnych poleceniach ministra zrezygnowano już z tego warunku3, przy okazji dostosowując również nazewnictwo do ogłoszonej „Strategii walki z pandemią COVID-19 – jesień 2020” (szpitale II i III poziomu)4.
Na podstawie odrębnych regulacji osobom skierowanym do walki z epidemią przysługiwało 150% wynagrodzenia5. W październikowej ustawie kwotę dla oddelegowanych podwyższono do 200%6.
Pierwszego listopada Minister Zdrowia wydał polecenie dla Prezesa NFZ rozszerzające grupę pracowników medycznych, którym przysługiwał dodatek. Obowiązywało ono do czerwca bieżącego roku7.
W okresie od listopada 2020 r. do czerwca 2021 r. na mocy poleceń Ministra Zdrowia dodatkowe wynagrodzenie o wysokości 100% wynagrodzenia wynikającego z umowy (do sumy 15 tys. złotych) przysługiwało osobom:
- 1Zatrudnionym w szpitalach II i III poziomu zabezpieczenia covidowego, które:
- wykonują zawód medyczny,
- uczestniczą w udzielaniu świadczeń medycznych,
- mają bezpośredni kontakt z pacjentami z podejrzeniem i z zakażeniem wirusem SARS-CoV-2.
Powyższe warunki powinny zostać spełnione łącznie. Kontakt musiał być faktyczny, nie zaś jedynie potencjalny. Ponadto nie powinien mieć on charakteru incydentalnego, oraz wynikać z faktycznie wykonywanych zadań czy udzielanych świadczeń zdrowotnych na rzecz tychże pacjentów.
Użyte w poleceniu wyrażenie w bezpośrednim kontakcie z pacjentami z podejrzeniem i z zakażeniem wirusem SARS-CoV-2 oznacza, że faktycznie zachodzić muszą łącznie obie przesłanki, tj. bezpośredni kontakt z pacjentem z podejrzeniem zakażenia oraz z pacjentem ze zdiagnozowanym zakażeniem wirusem. Elementem wyróżniającym szpitale II i III poziomu zabezpieczenia spośród innych (nieobjętych poleceniem) placówek przeznaczonych do walki z wirusem jest bowiem wyznaczenie ich do leczenia pacjentów zakażonych SARS-CoV-28.
- Wykonującym zawód medyczny w SOR lub izbach przyjęć, zespołach ratownictwa medycznego, w tym lotniczych zespołach ratownictwa.
- Wykonującym czynności diagnostyki laboratoryjnej w laboratoriach umieszczonych na wykazie Ministerstwa Zdrowia, zlokalizowanych w szpitalach I, II i III poziomu zabezpieczenia covidowego, z którymi NFZ podpisał umowę na wykonywanie testów w kierunku SARS-CoV-29.
Należy zwrócić uwagę, że niezbędnym warunkiem otrzymania dodatku jest wykonywanie zawodu medycznego, tj. lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki, położnej, ratownika medycznego, fizjoterapeuty, farmaceuty czy diagnosty laboratoryjnego.
Dodatek nie obejmował niestety osób, które zostały skierowane przez wojewodę lub Ministra Zdrowia do walki z epidemią. Przysługiwało im jednak podwyższone wynagrodzenie w wysokości nie niższej niż 200% przeciętnego wynagrodzenia zasadniczego przewidzianego na danym stanowisku w danym miejscu pracy. Dodatkowym założeniem było to, że nie mogło być ono niższe od wynagrodzenia danego pracownika w poprzednim miesiącu9.
Od dnia 1 czerwca 2021 r. dodatek covidowy przysługuje wyłącznie osobom zatrudnionym w szpitalach II poziomu zabezpieczenia, które uczestniczą w udzielaniu świadczeń zdrowotnych i mają bezpośredni kontakt z pacjentami z podejrzeniem i potwierdzeniem zakażenia SARS-CoV-2 w oddziałach, w których zapewnione są łóżka dla tej grupy pacjentów. Podobnie jak było to uregulowane wcześniej, nie dotyczy on osób skierowanych do pracy w danym podmiocie. Nowe regulacje w porównaniu z poprzednimi w znaczny sposób ograniczają grupę pracowników medycznych, którym przysługuje taki dodatek do wypłacanego im wynagrodzenia.
Problemy z egzekwowaniem wypłat
Środki przeznaczone na dodatkowe wynagrodzenie dla pracowników medycznych przekazywane są do dyspozycji szpitali przez Narodowy Fundusz Zdrowia na podstawie okazanych przez dyrekcję danego podmiotu medycznego list uprawnionych do otrzymania świadczenia pracowników. Mimo to uznaje się, że część dyrektorów szpitali znacznie ogranicza dostęp do niniejszego świadczenia, stosując m.in. poniższe działania:
- narzucenie wymogu rejestracji czasu spędzonego w bezpośrednim kontakcie z pacjentami dodatnimi,
- nieuwzględnianie osób wykonujących zawód na tzw. kontrakcie,
- wypłatę części dodatku covidowego.
Bardzo często zgłaszane są sytuacje, w których przed otrzymaniem należnej sumy pracownicy medyczni zmuszani są przez swoich pracodawców do podpisania oświadczenia, że w razie stwierdzenia braku podstawy do dodatku w czasie kontroli NFZ, zobowiązują się oni do zwrotu otrzymanych środków. Jako uzasadnienie tego typu działań dyrekcje szpitali podają obawę, że po ustaniu pandemii, NFZ zakwestionuje zasadność udzielonych świadczeń i zażąda zwrotu części środków.
Przynajmniej część wątpliwości interpretacyjnych powinny rozwiać odpowiedzi Ministerstwa Zdrowia udzielone na zapytania Naczelnej Rady Lekarskiej czy OZZL i OZZPiP. Minister Zdrowia podaje w nich, że jedyną przyczyną proporcjonalnego obniżenia wysokości świadczenia dodatkowego jest świadczenie pracy przez niepełny miesiąc przez osoby uprawnione do dodatku.
Ponadto wskazane zostało, że wysokość świadczenia dodatkowego nie jest uzależniona od liczby świadczeń udzielonych w danym miesiącu w bezpośrednim kontakcie z pacjentami z podejrzeniem lub zakażeniem SARS-CoV-2. Nie jest ona również uzależniona od wymiaru czasu, który dana osoba poświęca na udzielanie tych świadczeń w danym okresie ani też od tego, czy świadczenia te udzielane są w sposób ciągły, czy też nie11, 12. Zgodnie bowiem z punktem 3 lit. b załącznika do polecenia Ministra Zdrowia z dnia 4 września 2020 r. w przypadku świadczenia pracy przez osoby uprawnione do świadczenia dodatkowego przez niepełny miesiąc, świadczenie dodatkowe za ten miesiąc podlegać powinno proporcjonalnemu obniżeniu. Jest to zarazem jedyna przyczyna proporcjonalnego obniżenia wysokości świadczenia dodatkowego określona w poleceniu Ministra Zdrowia z dnia 4 września 2020 r. Podobnie Narodowy Fundusz Zdrowia nie stawia wymogu ewidencjonowania czasu spędzonego przy pacjentach COVID-19, zaznaczając wyłącznie, że kontakt ten nie może być „incydentalny”13.
Wątpliwości interpretacyjne
Bodajże jedną z największych wątpliwości interpretacyjnych związanych z kwestią dodatku było pojęcie „kontaktu incydentalnego” i czym on właściwie jest. Z treści ministerialnych poleceń nie wynikał żaden minimalny wymiar kontaktu personelu z pacjentem, którego spełnienie uprawniałoby do otrzymania przedmiotowego świadczenia. Pojawiające się w tej kwestii wątpliwości Minister Zdrowia wyjaśnił w piśmie z dnia 28 kwietnia 2021 r., iż pod pojęciem uczestniczenia w udzielaniu świadczeń zdrowotnych w bezpośrednim kontakcie należy rozumieć pracę personelu medycznego w wymiarze co najmniej jednego dnia roboczego (7,35 godz.), bądź jednego dyżuru medycznego (12 godzin lub 24 godzin) w danym miesiącu. Incydentalny, pojedynczy kontakt, nie stanowi jeszcze wystarczającej przesłanki do ubiegania się o przyznanie świadczenia. Dodać również należy, że przedmiotowe świadczenia mogą być udzielane samodzielnie bądź zespołowo.
Przypisy:
- Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. 2020 poz. 374).
- Polecenie Ministra Zdrowia dla Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia NFZ z dnia 29 kwietnia 2020 r.
- Polecenie Ministra Zdrowia dla Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia NFZ z dnia 4 września 2020 r.
- Polecenie Ministra Zdrowia dla Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia NFZ z dnia 30 września 2020 r.
- Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U.2020.1845 t.j.).
- Ustawa z dnia 28 października 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem COVID-19 (Dz. U. 2020 poz. 2113 t.j.).
- Polecenie Ministra Zdrowia skierowane do p.o. Prezesa NFZ z dnia 1 listopada 2020 r.
- https://nil.org.pl/uploaded_files/art_1612447732_mz-do-pan-prof-dr-hab-med-andrzej-matyja-prezes-naczelnej-rady-lekarskiej.pdf
- Polecenie Ministra Zdrowia skierowane do p.o. Prezesa NFZ z dnia 1 listopada 2020 r.
- Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U.2020.1845 t.j.).
- https://nil.org.pl/uploaded_files/art_1612447732_mz-do-pan-prof-dr-hab-med-andrzej-matyja-prezes-naczelnej-rady-lekarskiej.pdf
- https://www.ozzl.org.pl/images/Odpowied%C5%BA_z_Ministerstwa_Zdrowia.pdf
- https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/dodatkowe-wynagrodzenie-dla-medykow-jak-i-kiedy-bedzie-wyplacane,7863.html
