Czas płaczu w ciągu doby, nawet niemowląt zdrowych, jest bardzo zróżnicowany i są dzieci płaczące długo i często (5–6 godz./24 godz.), są także średnio płaczące, jak i te całkiem ciche – rzadko i krótko płaczące (20–30 min/24 godz.). Ten rozrzut ilustruje ryc. 1.
Największe nasilenie nawet fizjologicznego płaczu przypada na 2.–3. miesiąc życia (m.ż.). Większość dzieci płacze w godzinach późnopopołudniowych [2, 3], czyli w okresie najtrudniejszym do przetrwania na skutek całodniowego zmęczenia opiekunów. Blisko 20% rodziców dzieci płaczących określa ten stan jako
niepokojący [2].
Zwłaszcza w pierwszych miesiącach życia dziecka nie da się rozdzielić wpływu zachowania niemowlęcia na zachowania matki, jak i odwrotnie. To ich wzajemne oddziaływanie może potęgować lub łagodzić płacz. Płacz niemowlęcia może bardzo niekorzystnie wpływać na stan psychiczny matki i w konsekwencji nasilać płacz u dziecka. Te uzależnienia i możliwość powstawania mechanizmu błędnego koła ilustruje ryc. 2.
Zarówno tzw. kolka jelitowa, jak i choroba refluksowa przełyku mogą być przyczyną nieukojonego płaczu dziecka. Ich rozpoznawanie i postępowanie lecznicze przedstawię poniżej rozdzielnie.
Kolka niemowlęca
Definicja kolki
Aby rozpoznać kolkę niemowlęcą, muszą być spełnione wszystkie wymienione poniżej kryteria (tzw. Kryteria Rzymskie IV z 2016 r.) [5, 6]:
- początek objawów <5. m.ż.,
- nawracające i przedłużone okresy płaczu, niepokoju, grymaszenia rozpoczynające się i kończące bez uchwytnej przyczyny, którym rodzice nie mogą zaradzić,
- prawidłowy rozwój fizyczny, brak gorączki lub innych chorób.
Choć kryteria te wydają się proste do zastosowania, w praktyce drogą wywiadu i badania fizykalnego wyeliminować trzeba czynniki mogące wskazywać na istotne choroby natury organicznej, czyli tzw. czerwone flagi.
Czerwonymi flagami w przypadku kolki są [7–10]:
- ekstremalny lub bardzo wysokotonowy, piskliwy płacz,
- brak rytmu snu i czuwania (stabilizuje się ok. 3. m.ż.),
- obecność częstych regurgitacji, wymiotów, biegunki i/lub spadku masy ciała,
- pojawienie się objawów po 4. m.ż.,
- brak przyrostów masy ciała,
- migrena w wywiadzie rodzinnym,
- atopia w wywiadzie rodzinnym lub obecność atopowego zapalenia skóry u dziecka,
- istotne nieprawidłowości w badaniu fizykalnym,
- leki przyjmowane przez matkę,
- gorączka lub inna choroba u dziecka,
- znaczny niepokój rodziców,
- rodzicielska depresja (zwłaszcza matczyna).
Leczenie
Wsparcie i edukacja
Podstawową rolę odgrywa wszechstronne wsparcie i edukacja rodziców, gdyż po pierwsze dolegliwość jest – według definicji – samoustępująca, a na dodatek większość badań nad wieloma stosowanymi lekami i sposobami terapii ma liczne niedostatki metodologiczne i nie można jednoznacznie wskazać żadnej skutecznej metody walki z tą frustrującą i męczącą dolegliwością.
Ważne aspekty wsparcia i edukacji [11–14]:
- Uświadomienie opiekunom, że kolka jest zjawiskiem powszechnym i zwykle ustępuje samoistnie w wieku trzech do czterech miesięcy.
- Upewnienie rodziców, że niemowlę nie jest chore. Może to niestety wymagać częstych wizyt kontrolnych (telefonicznych lub osobistych).
- Edukacja, że kolka nie jest spowodowana czymś, co rodzice robią lub nie robią, a zachowanie dziecka wcale nie znaczy, że ich odrzuca.
- Uznanie, że niemowlę jest trudne do uspokojenia i że my wiemy, że matka/rodzice robią wszystko, co możliwe. Jest ważne, aby opiekunowie nie czuli, że zawiedli, również nas.
- Udzielenie wskazówek dotyczących technik uspokajania dziecka.
- Zachęcanie opiekunów do robienia przerw w zajmowaniu się płaczącym niemowlęciem (np. zmienianie się w opiece w okresie kolki, proszenie krewnego lub przyjaciela o opiekę nad dzieckiem, tak aby rodzice mogli zrobić sobie przerwę, umieszczanie płaczącego niemowlęcia w łóżeczku) i posiadanie „planu ratunkowego” (wcześniej ustalonego planu, w którym krewny lub przyjaciel może wkroczyć, jeśli opiekunowie poczują się przytłoczeni sytuacją).
- Przekazanie rodzicom, że uczucia frustracji, złości, wyczerpania, winy i bezradności są normalne i dotyczą absolutnej większości rodziców.
Badania wykazują, że takie postępowanie potrafi skrócić czas płaczu z 3,2 godz./dobę do 1,1 godz./dobę [15].
Bezpieczne metody pierwszego rzutu
Konsensusy specjalistów dotyczące postępowania w przypadku kolki sugerują zmiany w technice karmienia i/lub eksperymentowanie z szeregiem technik w celu uspokojenia niemowlęcia [14, 24, 33]. Te interwencje uwzględniają niektóre potencjalne przyczyny kolki
(np. połykanie powietrza, nadmierna stymulacja).
Chociaż dowody wspierające te interwencje są ograniczone, są one w zasadzie bezkosztowe i – co ważne – jest mało prawdopodobne, aby były szkodliwe, dlatego mogą być pomocne dla opiekunów, którym trudno jest nic nie robić, czekając na samoistną remisję.
Technika karmienia
Zmiany w karmieniu mogą być pomocne w przypadku niemowląt, których kolka jest związana z problemami z karmieniem (np. niedokarmianie, przekarmianie, niewystarczające odbijanie). Karmienie dziecka butelką w pozycji pionowej (przy użyciu zakrzywionej butelki) w połączeniu z częstym odbijaniem może zmniejszyć połykanie powietrza. Zmiany w technice karmienia piersią mogą być również uzasadnione, muszą być jednak zindywidualizowane.
Techniki uspokajające
Proponuje się, aby opiekunowie eksperymentowali z jedną lub kilkoma technikami uspokajania niemowlęcia i/lub zmniejszania stymulacji sensorycznej. Rodziców należy poinstruować, aby kontynuowali te, które są pomocne, a zaprzestali tych, które są nieskuteczne. Techniki uspokajające można wypróbowywać w dowolnej kolejności i/lub kombinacji. Sukces lub porażka poszczególnych technik uspokajających może się różnić w zależności od epizodu kolki. Eksperymenty, zanim się sięgnie po nowe metody uspokajania, powinny być stosowane przez kilka dni do tygodni, zanim przejdzie się do innych interwencji. Do technik tych należą m.in.:
- używanie smoczka,
- jazda samochodem lub spacer w nosidełku,
- trzymanie niemowlęcia lub umieszczanie go w nosidełku przednim,
- kołysanie,
- zmiana otoczenia (lub minimalizowanie bodźców wzrokowych),
- umieszczenie dziecka w huśtawce dla niemowląt,
- zastosowanie ciepłej kąpieli,
- łagodny masaż brzucha,
- odtwarzanie z taśmy dźwięków bicia serca,
- stosowanie tzw. białego szumu (odkurzacz, suszarka, zmywarka, komercyjny generator „białego szumu” itp.) – szum z generatora nie może być zbyt głośny (umieszczać z dala od dziecka i stosować minimalne wzmocnienie).
Inne metody (często droższe i nie wszystkie dobrze sprawdzone)
Hydrolizaty o znacznym stopniu hydrolizy
2–4-tygodniowy test diagnostyczny z zastosowaniem hydrolizatu o znacznym stopniu hydrolizy jest opcją dla niemowląt karmionych mieszanką mleczną z kolką, u których nie wystąpiła reakcja na interwencje pierwszego rzutu. Podgrupa niemowląt z kolką może mieć alergię na białka mleka krowiego, chociaż niemowlęta te mają zwykle dodatkowe towarzyszące objawy kliniczne (np. krwawy stolec, wymioty, wysypka itp.). Efektywna interwencja może być kontynuowana, nieefektywna powinna być przerwana.
Mieszanki specjalnego prze...
Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem
