Współpraca ginekologa z położną – aspekty prawne

W przypadku świadczeń z zakresu ginekologii i położnictwa w ich realizacji poza lekarzami biorą udział także położne. Dlatego ważna jest dobra współpraca między ginekologami a położnymi, czemu sprzyja m.in. znajomość norm prawnych dotyczących wykonywania tych zawodów, a w szczególności zakresów kompetencji/ uprawnień. Przede wszystkim należy pamiętać, że zawody pielęgniarki i położnej są samodzielnymi, jednakże odrębnymi w zakresie kształcenia i kompetencji zawodami medycznymi. Zasady kształcenia i wykonywania zawodu położnej reguluje aktualnie ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r., poz. 479), zwana w skrócie u.z.p.p. 
Celem artykułu jest przybliżenie podstawowych regulacji prawnych związanych z wykonywaniem zawodu położnej w Polsce, w szczególności w aspekcie ich kompetencji i wykonywania zleceń lekarskich. 

KOMPETENCJE ZAWODOWE POŁOŻNEJ

Położna zdobywa wykształcenie kierunkowe poprzez ukończenie tzw. szkoły położnych (uczelni). Samo ukończenie szkoły położnych podobnie jak w przypadku lekarzy nie uprawnia do wykonywania zawodu położnej, a w szczególności do udzielania jakichkolwiek świadczeń zdrowotnych. Elementem niezbędnym do legalnego wykonywania zawodu położnej jest uzyskanie tzw. prawa wykonywania zawodu. W świetle prawa bowiem zawód położnej może wykonywać tylko osoba posiadająca prawo wykonywania zawodu stwierdzone albo przyznane przez właściwą okręgową radę pielęgniarek i położnych. W świetle ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej wykonywanie zawodu położnej polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, 
w szczególności na:

• rozpoznawaniu ciąży, sprawowaniu opieki nad kobietą w przebiegu ciąży fizjologicznej, a także prowadzeniu w określonym zakresie badań niezbędnych w monitorowaniu ciąży fizjologicznej;
• kierowaniu na badania konieczne do jak najwcześniejszego rozpoznania ciąży wysokiego ryzyka;
• prowadzeniu porodu fizjologicznego oraz monitorowaniu płodu z wykorzystaniem aparatury medycznej;
• przyjmowaniu porodów naturalnych, w razie konieczności także z nacięciem krocza, a w przypadkach nagłych także porodu z położenia miednicowego;
• podejmowaniu koniecznych działań w sytuacjach nagłych do czasu przybycia lekarza, w tym ręcznego wydobycia łożyska, a w razie potrzeby ręcznego zbadania macicy;
• sprawowaniu opieki nad matką i noworodkiem oraz monitorowaniu przebiegu okresu poporodowego;
• badaniu noworodków i opiece nad nimi oraz podejmowaniu w razie potrzeby wszelkich niezbędnych działań, w tym natychmiastowej reanimacji;
• realizacji zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji;
• samodzielnym udzielaniu w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych;
• profilaktyce chorób kobiecych i patologii położniczych;
• rozpoznawaniu u matki lub dziecka objawów nieprawidłowości wymagających skierowania do lekarza;
• sprawowaniu opieki położniczo-ginekologicznej nad kobietą;
• prowadzeniu działalności edukacyjno-zdrowotnej w zakresie:
  – przygotowania do życia w rodzinie, metod planowania rodziny oraz ochrony macierzyństwa i ojcostwa,
  – przygotowywania do rodzicielstwa oraz pełnego przygotowania do urodzenia dziecka, łącznie z poradnictwem na temat higieny i żywienia.
   

Szczegółowe uprawnienia zawodowe położnej są związane z zakresem jej wykształcenia zawodowego oraz podyplomowego, a także rolą w systemie powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego (położna POZ).
Przykładowo po zmianie przepisów związanych z poszerzeniem uprawnień zawodowych pielęgniarek i położnych w 2015 r. na podstawie art. 15 a u.z.p.p. położne uzyskały kompetencje w zakresie ordynacji określonych leków i wyrobów medycznych. W ramach samodzielnego wykonywania świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych położna posiadająca dyplom ukończenia studiów drugiego stopnia na kierunku położnictwo ma prawo samodzielnie:

• ordynować leki zawierające określone substancje czynne, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, w tym wystawiać na nie recepty;
• ordynować określone wyroby medyczne, w tym wystawiać na nie zlecenia albo recepty
  – jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny w tym zakresie.
   

W ramach realizacji zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji położna posiadająca dyplom ukończenia studiów co najmniej pierwszego stopnia na kierunku położnictwo ma prawo wystawiać:

• recepty na leki, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne niezbędne do kontynuacji leczenia, jeżeli ukończyła kurs specjalistyczny w tym zakresie;
• zlecenia na wyroby medyczne.
   

Obowiązek ukończenia kursu specjalistycznego nie dotyczy położnych, które w ramach kształcenia w szkołach położnych lub w ramach szkolenia specjaliza...