Rak szyjki macicy – śmierć z zaniedbania?
Rak szyjki macicy jest podstępnym nowotworem, który przez długi czas może nie dawać żadnych objawów lub prezentować objawy niespecyficzne. Jego występowanie wiąże się niemal w 100% z przewlekłą infekcją onkogennym typem (16 lub 18) wirusa brodawczaka ludzkiego (Herpes papillomavirus). Patogen przenosi się głównie poprzez kontakt seksualny, a sam okres, w którym układ odpornościowy neutralizuje zagrożenie, by nie dopuścić do transformacji nowotworowej, może trwać nawet dwa lata. W tym czasie następują przejściowe zmiany w obrębie komórek szyjki macicy, zatem wynik badania cytologicznego wskaże na stan zapalny wymagający leczenia, a następnie wykonania kontrolnego badania. Obowiązującym systemem oceny preparatu jest obecnie system klasyfikacji Bethesda, który wyparł stosowany do 2001 r. system Papanicolau (tab. 1). Przykładowy wynik przedstawia ryc. 2, natomiast w tab. 2 przedstawiono typy poszczególnych (prawidłowych i nieprawidłowych) wyników. Zaniedbana infekcja HPV z czasem przekształca się w stan przednowotworowy, oznaczany na wyniku badania cytologicznego jako HSIL – odpowiednik CIN I, CIN II lub CIN III, a finalnie może osiągnąć stadium carcinoma in situ (CIS) a nawet raka inwazyjnego [2, 3]. W Polsce profilaktyka raka szyjki macicy obejmuje, oprócz corocznego badania cytologicznego, szczepienia przeciwko wirusowi HPV, którym zaleca się poddawać młodzież przed rozpoczęciem współżycia płciowego [3, 7, 8].
Tab. 1. Obecnie już archaiczny system klasyfikacji wymazów cytologicznych
z części pochwowej szyjki macicy Papanicolau (na podst. G. Bręborowicz,
Ginekologa) [9]
| System klasyfikacji wymazów cytologicznych z części pochwowej szyjki macicy Papanicolau |
|
| PAPA I | Obecność wyłącznie prawidłowych komórek nabłonka płaskiego |
| PAPA II | Obecność stanu zapalnego, nadżerki |
| PAPA III | Obecność komórek dysplastycznych A) w formie nasilonego stanu zapalnego, B) w formie średniej lub dużej dysplazji nabłonka |
| PAPA IV | Obecność raka przedinwazyjnego |
| PAPA V | Obecność inwazyjnego raka szyjki macicy |
Tab. 2. Klasyfikacja obrazów cytologicznych z pochwowej części szyjki
macicy systemem Bethesda (na podstawie rekomendacji PTGiP) [1]
| Klasyfikacja obrazów cytologicznych uzyskanych z pochwowej części szyjki macicy systemem Bethesda |
|
| Obraz prawidłowy | |
| LSIL | Śródnabłonkowe zmiany dysplastyczne niskiego stopnia (CIN I) |
| HSIL | Śródnabłonkowe zmiany dysplastyczne dużego stopnia (CIN II, CIN III) |
| ASC | Atypical squamous cells – obecność atypowych komórek płaskonabłonkowych |
| ASC-US | Atypical squamous cells of undetermined significance – obecność atypowych komórek płaskonabłonkowych o nieokreślonym znaczeniu |
| ASC-H | Atypical squamous cells cannot exclude – niemożność wykluczenia atypowych komórek płaskonabłonkowych |
| AGC | Atypical glandular cells – obecność atypowych komórek gruczołowych |
| AIS | Rak gruczołowy in situ |
| Gruczolakorak | Obecność komórek nowotworowych gruczołowych szyjki, trzonu macicy lub nowotworu pozamacicznego |
| Rak płaskonabłonkowy | Obecność komórek rakowych |
Przesiewowe badanie cytologiczne w ramach programu profilaktycznego mogą wykonać co 3 lata kobiety w wieku 25–59 lat. Celem zwiększenia frekwencji od 2007 r. rozsyłane są imienne zaproszenia dedykowane tej grupie kobiet, lecz szacuje się, że korzysta z nich zaledwie 25% populacji [2, 3]. Przygotowanie do pobrania wymazu obejmuje: odstawienie leków dopochwowych co najmniej cztery dni wcześniej, zaprzestanie irygacji pochwy, jednodniową wstrzemięźliwość płciową, unikanie kąpieli w wannie w przeddzień badania. Zaleca się, by wymaz pobrać możliwie w środku cyklu miesiączkowego. Samo pobranie materiału jest bezbolesne, odbywa się przy pomocy miękkiej, jałowej, specjalnie wyprofilowanej szczoteczki. Położna lub lekarz przeprowadza we wziernikach oględziny śluzówki pochwy oraz tarczy szyjki macicy, a następnie pobiera wymaz i utrwala go za pomocą dedykowanego sprayu na szkiełku laboratoryjnym (cytologia konwencjonalna) lub zanurza w pojemniku z substancją utrwalającą (cytologia na podłożu płynnym). Jeśli na tarczy szyjki widoczne są zmiany, odnotowuje się je w ankiecie będącej – wraz ze skierowaniem do laboratorium – nieodłączną częścią dokumentacji pacjentki (ryc. 1).
Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem
