Opieka nad noworodkiem

w świetle najnowszych standardów opieki okołoporodowej

Aktualności

1 stycznia 2019 roku w życie wszedł nowy standard organizacyjny opieki okołoporodowej. Dokument ten szczegółowo wyjaśnia, jak powinna wyglądać opieka nad zdrową pacjentką w okresie fizjologicznie przebiegającej ciąży, fizjologicznego porodu i połogu oraz nad jej zdrowym noworodkiem. Standardy opieki w przypadku mogących wystąpić nieprawidłowości regulują odmienne dokumenty.

 

REKLAMA

Standard zaleca osobom sprawującym opiekę nad pacjentką postępowanie, które ma zminimalizować ryzyko komplikacji. Ujednolica opiekę nad kobietą i jej noworodkiem tak, aby w każdym miejscu w Polsce kobiety mogły mieć dostęp do tej samej ścieżki postępowania. W myśl standardu interwencje powinny mieć miejsce jedynie w medycznie określonych sytuacjach. Liczba i częstotliwość interwencji medycznych, ale także satysfakcja kobiet ze sprawowanej nad nimi opieki mają być, w myśl standardu, regularnie monitorowane.

Opieka nad noworodkiem stanowi dużą część tego standardu i jest obiektem szczególnego zainteresowania przyszłych rodziców. Standard bardzo szczegółowo określa postępowanie z nowo narodzonym na każdym etapie pobytu szpitalnego oraz w opiece środowiskowej. Standard odnosi się do postępowania z dzieckiem zdrowym, czyli takim, które nie wymaga wykonywania przy nim czynności dodatkowych. Wykonawcą czynności przy zdrowym dziecku jest zawsze położna lub pielęgniarka noworodkowa.
 

Poród (cz. XI., XII. oraz XIII. Standardu)

  • Zalecane jest, by dziecko od razu po urodzeniu zostało ułożone na brzuchu matki, osuszone, ocenione według skali Apgar, oznakowane i zabezpieczone w taki sposób, żeby nie traciło ciepła;
  • Pępowina powinna zostać zaciśnięta po co najmniej minucie od urodzenia się dziecka, najlepiej gdy przestanie tętnić;
  • Kontakt skóra do skóry powinien trwać nieprzerwanie dwie godziny, chyba że trudna sytuacja medyczna doprowadzi do jego przerwania. Każde oddzielenie dziecka od matki powinno zostać szczegółowo odnotowane w dokumentacji medycznej;
  • W trakcie pierwszego kontaktu należy uwrażliwić matkę na moment, kiedy dziecko będzie gotowe do podjęcia ssania i pomóc jej w pierwszym przystawieniu do piersi. Jest to czas na edukację dotyczącą żywienia dziecka w pierwszej dobie życia. Pierwsze karmienie piersią jest bardzo ważnym momentem w budowaniu dobrze funkcjonującej laktacji, ale także wzmacnia kompetencje młodej matki. Należy ją w tym czasie wspierać i edukować.
     

Pobyt w oddziale położniczo-noworodkowym (cz. XIII. Standardu)

  • Zdrowi matka i dziecko powinni przebywać nieprzerwanie razem w sali oddziału położniczego w systemie rooming-in. Pozwala to na szybsze odnalezienie się kobiety w roli matki i na szybsze zaspokajanie potrzeb dziecka, także tych emocjonalnych. Ciągłe przebywanie matki z dzieckiem pozytywnie wpływa na rozwój więzi rodzicielskiej oraz na laktację;
  • Pierwsze badanie przez lekarza neonatologa powinno odbyć się w ciągu pierwszych 12 godzin w obecności matki lub ojca dziecka, jednak nie w trakcie pierwszego kontaktu skóra do skóry;
  • Zgodnie ze standardem noworodek podczas pobytu w szpitalu powinien mieć wykonane następujące procedury:
  1. profilaktykę zakażeń przedniego odcinka oka (zgodnie z aktualnymi zaleceniami),
  2. profilaktykę krwawień noworodkowych z użyciem witaminy K (zgodnie z aktualnymi zaleceniami),
  3. szczepienia według aktualnego kalendarza szczepień ochronnych po uzyskaniu kwalifikacji lekarskiej,
  4. test pulsoksymetryczny,
  5. Bibułowy test w kierunku chorób metabolicznych,
  6. Przesiewowe badanie słuchu,
  7. ocenę umiejętności ssania;
  • Przed każdym zabiegiem pielęgnacyjnym, badaniem przesiewowym, każdą procedurą medyczną, należy poinformować matkę o zamiarze jego wykonania i uzyskać jej zgodę. Zaleca się, aby procedury były wykonywane w jej obecności, najlepiej w sali, w której przebywają.

Każda zauważona przez położną/pielęgniarkę nieprawidłowość w stanie zdrowia dziecka powinna zostać przekazana lekarzowi neonatologowi. Jeżeli stwierdzone zaburzenia zagrażają zdrowiu i życiu noworodka, powinien on zostać przekazany do oddziału noworodkowego o właściwym do jego potrzeb poziomie referencyjności.

 

Wszystkie procedury medyczne powinny zostać odnotowane w dokumentacji dziecka i przekazane rodzicom w formie pisemnej, zgodnie z przyjętą formą. Szpital zakłada dziecku m.in. kartę uodpornienia i książeczkę zdrowia. Rodzic powinien również otrzymać dokumentację medyczną opisującą istotne dane dotyczące ciąży i porodu, pomiary antropometryczne dziecka, wykonane szczepienia i badania przesiewowe oraz inne czynności profilaktyczne, opis pobytu w szpitalu oraz zalecenia do dalszej pielęgnacji i żywienia dziecka.
 

Żywienie noworodka – karmienie piersią (cz. XIII ustęp 3)

  • Informacje dotyczące karmienia piersią przekazywane matce powinny na każdym etapie opieki być spójne i zgodne z najnowszą wiedzą medyczną w zakresie laktacji;
  • Matce należy udzielać jasnych i zrozumiałych porad i instruktaży, wspierać ją w jej samodzielności, pokazywać łatwe rozwiązania problemów;
  • Matkę należy edukować w zakresie w laktacji – sposobów ręcznego odciągania pokarmu, przystawiania dziecka do piersi, pozycji do karmienia, częstotliwości karmienia, wczesnych objawów głodu dziecka, objawów najedzenia;
  • Personel oddziału położniczego powinien zwracać szczególną uwagę na ocenę skuteczności karmienia piersią i dobierać techniki pomocy dostosowane do realnych problemów matki z karmieniem;
  • Karmienie piersią jest propagowaną formą żywienia noworodka. Dokarmianie mlekiem modyfikowanym może mieć miejsce jedynie ze wskazań medycznych – na zlecenie lekarza lub na wyraźną pisemną prośbę matki (po wcześniejszej rozmowie i wyjaśnieniu trudności laktacyjnych);
  • Wcześniakom, których matki nie mają jeszcze wystarczającej ilości pokarmu, powinno podawać się mleko z Banku Mleka Kobiecego, przy jednoczesnej stymulacji laktacji u matki (zgodnie z zaleceniami WHO);
  • W okresie stabilizacji laktacji nie rekomenduje się stosowania smoczków uspokajaczy;
  • Zabrania się prowadzenia działalności marketingowej promującej w podmiotach medycznych mleka modyfikowanego początkowego – zwiększa to ryzyko rezygnacji matki z karmienia piersią.
     

Opieka środowiskowa (cz. XVII)

Opiekę nad dzieckiem po wyjściu ze szpitala przejmuje położna środowiskowa. Zgodnie ze standardem, szpital powinien poinformować środowisko o wyjściu dziecka do domu i konieczności przejęcia opieki. Pierwsza wizyta położnej środowiskowej powinna się odbyć w ciągu 48 godzin od otrzymania przez położną zgłoszenia o obecności matki z dzieckiem w domu.

Opieka nad noworodkiem w środowisku domowym obejmuje ocenę jego stanu ogólnego, stanu skóry i spojówek, kikuta pępowiny i dna pępka, obecności odruchów noworodkowych, sposobu karmienia i stanu odżywienia. Położna obserwuje stan zdrowia dziecka, udziela matce porad i instruktaży w zakresie prawidłowej pielęgnacji, wspiera naturalny przebieg karmienia piersią. Pomaga matce w nauce kąpieli dziecka, pielęgnacji kikuta pępowiny, pielęgnacji skóry noworodka etc. Edukuje kobietę w zakresie laktacji i problemów laktacyjnych, które się pojawiają. Obserwuje sposób radzenia sobie matki w nowej sytuacji i interweniuje w razie potrzeby, współpracując z odpowiednimi ośrodkami. Tworzy indywidualny plan opieki i wspiera matkę w działaniach przez nią podejmowanych.

Położna ocenia także poziom bezpieczeństwa środowiska domowego, sposobu zachowania higieny ciała dziecka, obecności nietypowych śladów na skórze, zachowania dziecka, a także poziomu wykonania badań przesiewowych i szczepień ochronnych. Wszelkie zaobserwowane nieprawidłowości zgłasza lekarzowi.

Wszystkie obserwacje i wypełnianie planu pielęgnacyjnego położna szczegółowo dokumentuje. Każda położnica i jej noworodek ma prawo do co najmniej czterech wizyty położnej środowiskowej, odbywanych do zakończenia przez nią okresu połogu. Opiekę nad dzieckiem w środowisku domowym w 8. tygodniu życia przejmuje pielęgniarka środowiskowa.

Przypisy