Karmienie piersią – naturalny wybór
Nie trzeba nikogo przekonywać, że mleko kobiece jest idealnie dobrane do potrzeb dziecka. Zawiera między innymi przeciwciała (wydzielniczą immunoglobulinę klasy A – sIgA), cytokiny i czynniki przeciwzapalne. Dzięki swojemu doskonałemu składowi zapewnia wszystkie najważniejsze składniki odżywcze do 6. miesiąca życia. Po tym czasie rekomendowane jest rozszerzanie diety ze względu na rosnące potrzeby dziecka na składniki odżywcze, przy jednoczesnym kontynuowaniu karmienia piersią. Rola kobiecego mleka sięga jednak znacznie dalej niż tylko zapewnienie dziecku niezbędnych składników odżywczych. Przeprowadzono liczne badania na temat wpływu rodzaju karmienia na mikrobiotę jelitową noworodków i niemowląt. Coraz częściej mówi się, że zaburzenia mikrobioty w krytycznym okresie życia dziecka (0–24. tydzień) mają długotrwały wpływ na układ immunologiczny oraz funkcję bariery jelitowej. Pierwszym krytycznym momentem, który decyduje o tym, jakimi bakteriami zostanie zasiedlone dziecko jest poród. Przechodząc przez kanał rodny matki jelita dziecka zostają zasiedlone przede wszystkim bakteriami tlenowymi stanowiącymi fizjologiczną mikrobiotę pochwy kobiety. Są to przede wszystkim Escherichia coli, Enterococcus, Staphylococcus, Lactobacillus i inne Enterobacteriaceae. Podczas pierwszego tygodnia życia mikrobiota jelitowa donoszonego noworodka karmionego pokarmem kobiecym zmienia się. Bakterie z pochwy matki są stopniowo zastępowane przez bakterie Bacteroides i Bifidobacterium mające zdolność trawienia oligosacharydów mleka ludzkiego (HMO – human milk oligosaccharids). U dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym jest nawet 10 razy mniej bakterii kwasu mlekowego, co może wpływać na wzrost przepuszczalności ściany jelita dla alergenów pokarmowych. Co jednak zrobić, kiedy u dziecka karmionego piersią pojawiają się objawy alergii pokarmowej lub jeśli z różnych powodów kobieta decyduje się nie rezygnować z karmienia piersią?
REKLAMA
Dieta eliminacyjna matki karmiącej
Obecnie rekomenduje się, aby nawet po wystąpieniu objawów alergii pokarmowej u dziecka kontynuować karmienie piersią, wprowadzając modyfikacje dietetyczne. Najczęściej w takich przypadkach zaleca się eliminację z diety matki mleka i obserwację czy następuje poprawa stanu zdrowia u dziecka. To w jaki sposób zostanie przeprowadzona próba eliminacji i prowokacji i jakie produkty zostaną usunięte czasowo z diety zależy głównie od rekomendacji lekarza. Zdarza się jednak, że kobiety podejmują taką decyzję na własną rękę, stosując metodę „prób i błędów”, opierając się na statystykach dotyczących tego, co jest najczęściej alergizującym produktem. Zwykle eliminację rozpoczyna się od produktów zawierających białka mleka, jajek i glutenu. Mając kontakt z matkami, które zdecydowały się na prowadzenie tego rodzaju diety, warto naświetlić im problem ewentualnych niedoborów żywieniowych. Często kobiety nieumiejętnie przeprowadzają dietę eliminacyjną. Często popełniany błąd to niestosowanie wartościowych zamienników, co doprowadza do znaczonego zubożenia diety i niedoborów pokarmowych. Dodatkowo wiele osób nie do końca jest świadomych tego, na czym faktycznie polega eliminacja białek mleka i nnp. usuwają z diety zwykłe mleko, ale zostawiają jego przetwory, co z punktu widzenia mechanizmu alergii jest zupełnie pozbawione sensu. Poza tym te najpopularniejsze alergeny często ukrywają się w innych produktach (np. serwatka w chlebie), co także może mieć wpływ na wynik obserwacji na diecie eliminacyjnej. Podsumowując – w przypadku wystąpienia objawów alergii pokarmowej u dziecka: zmian skórnych, dolegliwości ze strony układu pokarmowego, np. kolek, zawsze zanim odstawi się dziecko od piersi, warto podjąć próbę wprowadzenia u matki diety eliminacyjnej. Należy jednak edukować kobiety na czym rzetelna eliminacja polega, zachęcać je do poszerzania wiedzy w tym temacie, a także mieć na uwadze, że nie jest to metoda doskonała, tylko obarczona pewnym ryzykiem błędnej interpretacji. Czasami pomimo stosowanej diety eliminacyjnej objawy alergii u dziecka nie ustępują albo jej przestrzeganie staje się zbyt obciążające. Wówczas rodzice stają przed wyborem odpowiedniego mleka modyfikowanego. Jak im w tym pomóc?
Bóle brzucha i kolki – nie zawsze alergia!
W przypadku stwierdzonej przez lekarza pediatrę alergii pokarmowej na białka mleka krowiego rodzice nie mają zbyt dużego wyboru w wyborze mleka modyfikowanego. Przy potwierdzonej alergii lekarz przepisuje zwykle preparat mlekozastępczy, który staje się podstawą żywienia niemowlęcia. W takich preparatach białka mleka krowiego są zastąpione hydrolizatem białka, np. sojowego. Ze względu na utrudnioną diagnostykę alergii u niemowląt w pierwszej kolejności zaleca się zastosowanie preparatów hypoalergicznych (HA) lub alternatywnych mlek modyfikowanych, np. modyfikowanego mleka koziego. W przypadku mleka HA cząsteczki mleka krowiego, zostają podzielone na mniejsze fragmenty, żeby ograniczyć prawdopodobieństwo alergizacji i ułatwić trawienie. Są one polecane między innymi dla dzieci z podejrzeniem, ale niepotwierdzoną alergią lub z obciążonym wywiadem rodzinnym, kiedy np. u pierwszego dziecka lub u któregoś z rodziców wystąpiły objawy alergii pokarmowej. Warto jednak zauważyć, że nie zawsze dolegliwości ze strony układu pokarmowego po spożyciu mleka krowiego, nawet modyfikowanego, muszą być związane wyłącznie z alergią. Układ pokarmowy niemowlęcia i noworodka jest niedojrzały i bardzo delikatny. Czasami u dzieci, które reagują np. kolkami na krowie mleko modyfikowane może być wprowadzenie mleka modyfikowanego koziego. Nie jest ono wprawdzie zamiennikiem mleka krowiego w przypadku alergii, ponieważ posiada podobną budowę białek, jednak jest kilka istotnych różnic, które pozwalają na jego zastosowanie w profilaktyce alergii, a także w przypadku problemów z trawieniem modyfikowanego mleka krowiego. Jakie to różnice?
Warto wiedzieć
Mleko kozie zawiera dużo mniej alfa s-1 kazeiny w porównaniu z mlekiem krowim. To właśnie ten rodzaj białka jest uznawane za białko najczęściej odpowiedzialne za powstawanie alergii pokarmowych. Nie powoduje to wprawdzie że modyfikowane mleko kozie nie może być uznawane za alternatywę dla alergików (bo może występować także reakcja na inne białka, to stosowanie go zamiast mleka krowiego może mieć znaczenie w profilaktyce alergii). Według literatury medycznej ok. 20% dzieci z alergią na białko mleka krowiego nie będzie uczulone na białko z mleka koziego, a jego podawanie od początku karmienia może zapobiec rozwojowi alergii pokarmowej.
Zbliżone do mleka kobiecego
Producenci mlek modyfikowanych robią wszystko, żeby ich skład i właściwości zbliżyły się do tego, co oferuje mleko kobiece. Różnice między mlekiem kobiecym a krowim są jednak na tyle duże, że bardzo trudno to osiągnąć. Bardzo wiele zależy bowiem od białek stanowiących budulec mleka oraz ich proporcji. Mleko zawiera wiele różnych białek, które dzielą się na białka serwatkowe i kazeinę. Profil kazeiny białka mleka koziego dużo bardziej przypomina mleko kobiece niż mleko krowie. Dla organizmu dziecka ma to ogromne znaczenie z punktu widzenia procesu trawienia, kazeina tworzy bowiem w żołądku gąbczasty skrzep. Mleko kozie tworzy większy, delikatniejszy skrzep kazeinowy niż mleko krowie, co czyni go bardziej podobnym do skrzepu, który tworzy się z mleka matki. Jak już zostało wspomniane, dolegliwości żołądkowo-jelitowe takie jak np. kolki nie muszą zawsze wynikać z alergii na białka mleka, ale z zaburzeń w samym procesie trawienia. Podanie dziecku preparatu, który jest delikatniejszy i lepiej trawiony może rozwiązać problem z bólami brzuszka i kolkami u niemowlęcia. Przy wyborze mleka modyfikowanego warto także zwrócić uwagę, czy zostało ono wyprodukowane z mleka pełnego czy serwatki i mleka odtłuszczonego. Produkcja modyfikowanych mlek krowich zwykle oparta jest przede wszystkim na serwatce i odtłuszczonym mleku krowim, co wpływa na ich profil tłuszczowy. Żeby takie mleko modyfikowane spełniało zapotrzebowanie dziecka na wszystkie składniki odżywcze konieczny jest dodatek tłuszczów roślinnych, które zastąpią tłuszcz mleczny (mleko kobiece zawiera 100% tłuszczu mlecznego). Produkcja mleka modyfikowanego z mleka pełnego, a nie odtłuszczonego pozwala na zachowanie większej ilości tłuszczów mlecznych, co wpływa korzystanie na skład mleka.
