Dział: Opieka nad matką i dzieckiem

W dostępnych na rynku broszurach parentingowych czy literaturze przeznaczonej dla rodziców wiele stronic jest poświęconych odpowiedniej toalecie ciała dziecka. Nie bez powodu tematyka budzi zainteresowanie, gdyż skóra noworodka – choć budową podobna do skóry osób dorosłych – wymaga zupełnie innego podejścia pielęgnacyjnego. Ponadto niektóre problemy okresu noworodkowego oraz niemowlęcego generują konieczność zmiany strategii postępowania, a nawet zastosowania specjalistycznych preparatów dermatologicznych. Coraz częściej spotyka się bowiem dermatozy u maluchów, począwszy od alergii kontaktowych, przez objawy skórne nietolerancji pokarmowych, aż po atopowe czy łojotokowe zapalenie skóry i osutkę polekową.

Poród siłami natury jest jedną z najbardziej niebezpiecznych sytuacji w życiu kobiety. Przebiega w trzech fazach, a jego celem jest urodzenie płodu oraz wydalenie popłodu, czyli łożyska i błon płodowych. Czas trwania porodu zależny jest zarówno od rodności pacjentki, przebiegu procesu wstawiania się dziecka w kanał rodny, budowy ciała pacjentki (głównie układu szkieletowego), jak i indywidualnych predyspozycji danej kobiety. Podczas porodu rutynowo stosuje się ochronę krocza polegającą na dostosowaniu się do dynamiki porodu, unikaniu manipulacji w obrębie pochwy i przyspieszania porodu. Jeśli jednak zachodzi konieczność, stosuje się różnego rodzaju zabiegi mające na celu przyspieszenie akcji porodowej oraz ułatwienie drugiej fazy porodu, w trakcie której dziecko opuszcza jamę macicy. Do zabiegów tych zalicza się m.in. amniotomię, indukcję za pomocą wlewu oksytocyny oraz nacięcie krocza w trakcie trwającego szczytu skurczu. To właśnie nacięcie i szycie krocza budzi wśród pacjentek wiele obaw dotyczących codziennego funkcjonowania, prawidłowej higieny i pielęgnacji. Właściwa edukacja w tym zakresie pozwoli kobiecie na efektywną samoopiekę w okresie połogu oraz usprawni proces gojenia rozerwanych lub naciętych i finalnie zszytych tkanek okolic intymnych.

Skóra dorosłego człowieka jest wystarczającą barierą dla zagrożeń mechanicznych, zakaźnych czy chemicznych pochodzących ze środowiska. W przypadku nowo narodzonego dziecka skóra nie ma w pełni wykształconej bariery naskórkowej. To dlatego w tym okresie mały organizm jest bardzo narażony na przezskórne przenikanie wielu substancji, które normalnie zostałyby w środowisku zewnętrznym. Podobnie jest w przypadku błony śluzowej, która niezależnie od wieku jest delikatną strukturą, przez którą stosunkowo łatwo mogą przenikać drobnoustroje chorobotwórcze, alergeny i czynniki drażniące.

Laktacja jest jedną z istotniejszych kwestii dla matek w pierwszych tygodniach macierzyństwa. Według obecnego standardu opieki okołoporodowej kobiety zgłębiają ów temat już w okresie ciąży – zarówno podczas spotkań z położną podstawowej opieki zdrowotnej, jak i podczas uczestnictwa w zajęciach szkoły rodzenia. Fizjologia laktacji składa się bowiem z wielu skomplikowanych procesów neurohormonalnych, których efektywność zależna jest od wielu czynników – matczynych, środowiskowych oraz samego noworodka. Młode matki, zwłaszcza na początku laktacji, zmagają się również z licznymi problemami, m.in. zastojem pokarmu, zatkaniem przewodu mlecznego, stanami zapalnymi piersi, nawałem lub niedoborem pokarmu. W niniejszym artykule zostanie przybliżona kwestia niedoboru pokarmu – zarówno w kontekście pozornego, jak i rzeczywistego niedoboru.

Pielęgnacja noworodka po porodzie to temat wszechstronny i otwarty na nowe doniesienia ze świata nauki. W ciągu lat techniki pielęgnacji ulegały licznym zmianom, a obecnie funkcjonujący rynek kosmetyczny i medyczny oferuje rodzicom szeroki arsenał akcesoriów, przyborów, farmaceutyków i kosmetyków, które mają za zadanie chronić i koić wrażliwą skórę niemowlęcia, a także ułatwić samo wykonywanie poszczególnych zabiegów.

Wyłączne żywienie dziecka mlekiem matki w pierwszym półroczu jego życia jest rekomendowane przez wiele organizacji i towarzystw naukowych, jak m.in. WHO (Światowa Organizacja Zdrowia), AAP (Amerykańska Akademia Pediatrii), EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) czy PTGHiŻD (Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci). Karmienie piersią uważane jest za optymalny model żywienia noworodków i niemowląt, w tym dzieci chorych i przedwcześnie urodzonych, który pozytywnie oddziałuje zarówno na dziecko, jak i matkę. Korzyści te zostały udokumentowane w wielu pracach naukowych, co sprawia, że karmienie piersią jest głównym celem zdrowia publicznego [1, 2, 3].

Na wstępie warto wyjaśnić, czym jest wspomniana mikrobiota – wcześniej nazywana „mikroflorą jelitową”. Jest to zespół mikroorganizmów zasiedlających organizm człowieka, w tym głównie przewód pokarmowy. Do tego ekosystemu należą przede wszystkim bakterie, ale również wirusy oraz organizmy eukariotyczne (posiadające jądro komórkowe).

Sen noworodka znacznie różni się nie tylko od snu osoby dorosłej, ale także od snu niemowlęcia czteromiesięcznego. U noworodka sen jest zależny nie od rytmu okołodobowego, który nie jest jeszcze wykształcony, ale od rytmu karmień, czyli uczucia głodu i sytości.